نمایش مبدأ برای ارزش یدی

'''ارزش یُدی''' یا '''مقدار جذب ید''' یا '''عدد یدی''' یا '''شاخص یُدی''' {{به انگلیسی|{{رچ}}iodine value (یا "iodine adsorption value" یا "iodine number" یا "iodine index")}} در علم [[شیمی]] به مقدار گرم [[ید|یُد]] مصرف شده توسط صد گرم از یک [[ماده شیمیایی]] گفته می‌شود. عدد یدی معمولاً مقیاسی از تعداد پیوندهای غیراشباع در [[اسید چرب|اسیدهای چرب]] می‌باشد. پیوندهای غیراشباع در واقع باندهای دوگانه‌ای هستند که با یُد واکنش می‌دهند. عدد یُدی بالاتر نشان دهنده تعداد بیشتر پیوندهای C=C موجود در یک ماده مثل اسید چرب می‌باشد.<ref name=Ullmann>{{cite encyclopedia |first=Alfred |last=Thomas |title=Fats and Fatty Oils|encyclopedia=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry |publisher=Wiley-VCH |place=Weinheim |year=2002 |doi=10.1002/14356007.a10_173}}</ref> از جدول زیر می‌توان مشاهده نمود که [[روغن نارگیل]] بسیار اشباع شده بوده و مناسب تولید [[صابون]] می‌باشد. از طرف دیگر [[روغن بزرک|روغن بذرک]] بسیار غیر اشباع بوده و این خاصیت باعث خشک شوندگی سریع آن می‌شود که مناسب تولید [[رنگ روغن|رنگ‌های روغنی]] خواهد بود.

== جدول عدد یُدی ==
{| class="wikitable sortable"
!چربی یا روغن
!عدد یدی<ref name=Ullmann/>
|-
| [[روغن تانگ|روغن تانگ (چوب چینی)]]
|align="right"| {{Number table sorting|163}} – ۱۷۳
|-
| [[روغن بزرک]]
| align="right" | {{Number table sorting|136}} – ۱۷۸
|-
| [[روغن هسته انگور]]
|align="right"| {{Number table sorting|124}} – ۱۴۴<ref>http://www.olionatura.de/_oele/index.php?id=18{{پیوند مرده}}</ref>
|-
| [[روغن نخل]]
|align="right"| {{Number table sorting|44}} – ۵۱
|-
| [[روغن زیتون]]
|align="right"| {{Number table sorting|80}} – ۸۸
|-
| [[روغن نارگیل]]
|align="right"| {{Number table sorting|7}} – ۱۲
|-
| [[روغن هسته پالم]]
|align="right"| {{Number table sorting|16}} – ۱۹
|-
| [[کره کاکائو]]
|align="right"| {{Number table sorting|35}} – ۴۰
|-
| [[روغن جوجوبا]]
|align="right"| {{Number table sorting|80}} ~۸۲<ref>http://rasayanjournal.co.in/vol-2/issue-2/10.pdf</ref>
|-
| [[Poppyseed oil|روغن خشخاش]]
|align="right"| {{Number table sorting|133}} ~۱۳۳
|-
| [[روغن پنبه‌دانه]]
|align="right"| {{Number table sorting|100}} – ۱۱۷
|-
| [[روغن ذرت]]
|align="right"| {{Number table sorting|109}} – ۱۳۳
|-
| [[کانولا]]<ref name="Gunstone">Frank Gunstone: [https://books.google.de/books?id=Mz98CP27RLgC&lpg=PA80&ots=tXImjdcOkf&dq=iodine%20value%20rapeseed%20canola%20oil&pg=PA80#v=onepage&q=iodine%20value%20rapeseed%20canola%20oil&f=false Rapeseed and Canola Oil: Production, Processing, Properties and Uses], page 80; John Wiley & Sons, 2009</ref>
|align="right"| {{Number table sorting|110}} – ۱۲۶
|-
| [[کلزا]]<ref name="Gunstone"/>
|align="right"| {{Number table sorting|94}} – ۱۲۰
|-
|[[روغن کنجد]]
|۱۰۴–۱۲۰
|-
| [[Wheat germ oil|روغن جوانه گندم]]<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://online.personalcarecouncil.org/ctfa-static/online/lists/cir-pdfs/pr248.pdf |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۲ ژوئیه ۲۰۱۷ |archive-date=۱۴ دسامبر ۲۰۱۳ |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214155929/http://online.personalcarecouncil.org/ctfa-static/online/lists/cir-pdfs/pr248.pdf |dead-url=yes }}</ref>
|align="right"| {{Number table sorting|115}} – ۱۳۴
|-
| [[روغن آفتابگردان]]<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.olionatura.de/_oele/fettkennzahlen.php |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۲ ژوئیه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170321170437/http://www.olionatura.de/_oele/fettkennzahlen.php |archivedate=۲۱ مارس ۲۰۱۷ |dead-url=yes }}</ref>
|align="right"| {{Number table sorting|118}} – ۱۴۴
|-
| [[روغن سویا]]
|align="right"| {{Number table sorting|120}} – ۱۳۶
|-
| [[روغن بادام زمینی]]
|align="right"| {{Number table sorting|84}} – ۱۰۶
|-
| [[روغن سبوس برنج]]
|align="right"| {{Number table sorting|95}} – ۱۰۸
|-
| [[Walnut oil|روغن گردو]]<ref>http://thesoapdish.com/oil-properties-chart.htm</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.olionatura.de/_oele/index.php?id=25 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۲ ژوئیه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170321170921/http://www.olionatura.de/_oele/index.php?id=25 |archivedate=۲۱ مارس ۲۰۱۷ |dead-url=yes }}</ref>
|align="right"| {{Number table sorting|120}} – ۱۵۵
|}

== روش‌شناسی ==
این [[روش تجزیه]] و تحلیل نمونه‌ای از ید سنجی می‌باشد. محلول یُد معمولاً به رنگ زرد/قهوه‌ای می‌باشد. با اینحال زمانی که این محلول به محلول مورد مطالعه افزوده می‌شود هر [[گروه عاملی]] شمیایی (معمولاً پیوند C=C) که با یُد واکنش دهد با خارج کردن یُد از محلول به‌طور چشمگیری رنگ محلول را کاهش می‌دهد؛ بنابراین مقدار یُد لازم برای اینکه محلول رنگ زرد/قهوه‌ای مشخص خود را حفظ کند می‌تواند به‌طور قابل اعتمادی برای تعیین مقدار گروه‌های حساس به یُد در محلول به کار رود.

واکنش‌های شیمیایی مرتبط با این روش تجزیه شامل تشکیل دی یُدو آلکان‌ها می‌باشد (R و R' نماد آلکیل یا گروه‌های آلی دیگر می‌باشد):
: <chem>R-CH=CH-R'+I_2->R-CHI-CHI-R'</chem>
[[ماده اولیه]] [[آلکن]] (RCH=CHR') بی‌رنگ و محصول یک [[ماده آلی]] یدی (RCHI-CHIR') می‌باشد. زمانی که تمام بندهای دوگانه C=C در ماده اولیه مصرف شدند [[مولکول]] یُد در محلول اضافی مانده و محلول زرد/قهوه‌ای می‌شود.

== همچنین ببینید ==
* [[شیمی تجزیه]]
* [[ارزش اسیدی]]
* [[عدد هیدروکسیل]]

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{نوار درگاه|دانش|شیمی}}
[[رده:اعداد بدون بعد شیمی]]
[[رده:شیمی تجزیه]]
[[رده:ید|عدد]]