نمایش مبدأ برای گوتفریت لایبنیتس

{{Infobox philosopher
|region=[[فلسفه غرب]]
|era=[[فلسفه قرن هفدهم]]/[[عصر روشنگری]]
|image=Christoph Bernhard Francke - Bildnis des Philosophen Leibniz (ca. 1695).jpg
|caption=پرترهٔ لایبنیتس اثر [[کریستف برنهارت فرانک]]
|birth_name=گوتفریت ویلهلم فون لایبنیتس
|birth_date=۱ ژوئیه ۱۶۴۶(مصادف با [[۱۲ دی]] [[۱۰۲۴(هجری شمسی)]])
|birth_place=[[لایپزیگ]]، [[قلمرو ساکسونی]]، [[امپراتوری مقدس روم]]
|death_date={{تاریخ مرگ و سن|df=yes|1716|11|14|1646|07|1}}
|death_place=[[هانوفر]]، [[انتخابگرنشین هانوفر]]، امپراتوری مقدس روم
|education={{فهرست ساده|
* Alte Nikolaischule{{سخ}}(۱۶۵۵–۱۶۶۱)
* [[دانشگاه لایپزیگ]] (۱۶۶۱–۱۶۶۶:
** [[بی‌ای]] در رشته فلسفه، دسامبر ۱۶۶۲
** M.A. در رشته فلسفه، فوریه ۱۶۶۴
** LL.B. , سپتامبر ۱۶۶۵
** [[شایستگی (درجه علمی)|پروفسور]]، مارس ۱۶۶۶)
* [[دانشگاه ینا]]{{سخ}}(مدرسه تابستانی، ۱۶۶۳)
* [[University of Altdorf]]{{سخ}}(Dr. jur. , نوامبر ۱۶۶۶)}}
|nationality=آلمانی
|main_interests=[[ریاضیات]]، [[فیزیک]]، [[زمین‌شناسی]]، [[پزشکی]]، [[زیست‌شناسی]]، [[رویان‌شناسی]]، [[همه‌گیرشناسی]]، [[دامپزشکی]]، [[دیرینه‌شناسی]]، [[روان‌شناسی]]، [[مهندسی]]، [[زبان‌شناسی]]، [[لغت‌شناسی]]، [[جامعه‌شناسی]]، [[متافیزیک]]، [[فلسفه اخلاق]]، [[علم اقتصاد]]، [[دیپلماسی]]، [[تاریخ]]، [[سیاست]]، [[تئوری موسیقی]]، [[شعر]]، [[منطق]]، [[تئودیسه]]، [[زبان همگانی]]، [[:en:universal science]]
|school_tradition=[[خردگرایی]]{{سخ}}[[ایدئالیسم]]{{سخ}}[[مبناگرایی]]{{سخ}}[[مفهوم‌گرایی]]{{سخ}}[[بازنمایی‌گرایی]]{{سخ}}[[تئوری مطابقت حقیقت]]{{سخ}}[[Relational theory|Relationism]]
|influences=[[فلسفه مدرسی]]، [[ارسطو]]، [[ارشمیدس]]، [[اقلیدس]]، [[آپولونیوس]]، [[افلاطون]]، [[فرانسیسکو سوارز]]، [[آن کانوی]]، [[رنه دکارت]]، [[توماس هابز]]، [[نیکولا مالبرانش]]، [[باروخ اسپینوزا]]، [[ژاک بنینی بوسوئه]]، [[بلز پاسکال]]، [[کنفوسیوس]]
|influenced=[[جرج بارکلی]]، [[ارنست پلاتنر]]، [[ولتر]]، [[دیوید هیوم]]، [[ایمانوئل کانت]]، [[برتراند راسل]]، [[جرج بول]]، [[نوربرت وینر]]، [[کورت گودل]]، [[برنهارت ریمان]]، [[کارل فریدریش گاوس]]، [[ژوزف-لوئی لاگرانژ]]، [[لئونارد اویلر]]، [[مارتین هایدگر]]، [[چارلز سندرز پرس]]، [[آلفرد تارسکی]]، [[بنوآ مندلبرو]]، [[ویلهلم وونت]]، [[گوتلوب فرگه]]، [[نیکولاس رشر]]، [[Walter Rauschenbusch|Rauschenbusch]]
|notable_ideas={{Collapsible list|title=گوتفریت لایبنیتس}}
|signature=Leibnitz signature.svg
|thesis1_title=De Arte Combinatoria (On the Combinatorial Art)
|thesis1_url=https://archive.org/details/ita-bnc-mag-00000844-001
|thesis1_year=March 1666
|thesis2_title=Disputatio Inauguralis de Casibus Perplexis in Jure (Inaugural Disputation on Ambiguous Legal Cases)
|thesis2_url=http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/60594/1/
|thesis2_year=November 1666
|doctoral_advisor=[[Bartholomäus Leonhard von Schwendendörffer]] (Dr. jur. advisor)<!--The Mathematics Genealogy Project lists Thomasius as his Dr.phil. supervisor but Arthur 2014, p. 13 lists him as Leibniz's BA advisor-->
|academic_advisors={{فهرست ساده|
* [[Erhard Weigel]] (Jena)
* [[Jakob Thomasius]] (B.A. advisor)
* [[کریستیان هویگنس]]}}
|notable_students=[[یاکوب برنولی]] (epistolary correspondent){{سخ}}[[کریستیان ولف]] (epistolary correspondent)
}}
'''گوتفریت ویلهلم لایبنیتس''' ({{lang-de|Gottfried Wilhelm Leibniz}}؛ {{رچ}} {{IPA-de|ˈɡɔtfʁiːt ˈvɪlhɛlm ˈlaɪbnɪts|lang|De-Gottfried Wilhelm Leibniz.ogg}}<ref>{{cite book |editor-first=Max |editor-last=Mangold |title=Duden-Aussprachewörterbuch (Duden Pronunciation Dictionary) |url=https://archive.org/details/dudenaussprachew0000unse_s9z1 |edition=7th |year=2005 |publisher=Bibliographisches Institut GmbH |location=Mannheim |language=de |isbn=978-3-411-04066-7 }}</ref><ref>{{Citation|last=Wells|first=John C.|year=2008|title=Longman Pronunciation Dictionary|edition=3rd|publisher=Longman|isbn=9781405881180}}</ref>؛ {{رچ}}{{OldStyleDateDY|۱ ژوئیه|۱۶۴۶(۱۲ دی ۱۰۲۴ ه.ش)|۲۱ ژوئن}} – ۱۴ نوامبر ۱۷۱۶ م(۲۳ آبان ۱۰۹۵ ه.ش.))، [[فیلسوف]]، [[منطق‌دان]]، [[ریاضی‌دان]]، [[فیزیک‌دان]]، [[حقوق‌دان]]، [[تاریخ‌دان]] و [[دیپلمات]] [[آلمان]]ی بود که نقش به‌سزایی در [[سیاست]] [[اروپا]]ی زمان خود بازی کرد. او بنیان‌گذار [[دستگاه اعداد دودویی]] است.
همچنین او بنیان‌گذار [[حسابان|محاسبات دیفرانسیل و انتگرال]] که در کنار [[معادله دیفرانسیل|معادلات دیفرانسیل]] زمینهٔ بسیاری از پیشرفت‌های بشر شدند است. بر سر این که او یا نیوتن مبدع علم [[حسابان]] بوده‌اند، اختلاف نظر به وجود آمد و از آن‌جا که کمیتهٔ بررسی این اختلاف‌نظر از دوستان [[آیزاک نیوتن|نیوتن]] بودند، [[نیوتن]] پیروز این محکمه شد و بیش‌تر کشفیات به نام او ثبت شد. اما درنهایت نمادهایی که امروزه به‌طور گسترده استفاده می‌شوند (مانند <math>\partial y \over \partial x</math> برای [[مشتق]] و <math>\int</math> برای [[انتگرال]]) نمادهایی‌اند که لایب‌نیتز نخستین بار به کار گرفت.

او از بزرگ‌ترین فیلسوفان [[تاریخ فلسفه]] و در شمار [[خردگرایی|خِردگرایان]] پیرو [[رنه دکارت]] است. [[منطق]] نزد او، که «می‌اندیشم» دکارت را بسیار مهم می‌داند، بسیار ارجمند است و در فلسفه‌اش جایگاه و اثری چشم‌گیر و هویدا دارد.

در [[مکانیک کلاسیک]]، او بر این عقیده بود که زمان و مکان [[نظریه نسبیت|نسبی‌اند]] در حالی که نیوتون بر عقیده خودش مبنی بر مطلق بودن زمان و مکان اصرار می‌ورزید.

اگرچه لایبنیتز مورخ حرفه‌ای نبود، اما به‌سبب حضورش در دربار [[امرای انتخابگر|شاه‌گزین]] [[دودمان هانوفر|هانوفر]] مأمور تألیف تاریخ [[خاندان برونسویک]] شد، تألیفی که تا پایان عمرش ادامه داشت.

در روزگاری که [[امپراتوری عثمانی|عثمانیان]] [[وین]] را [[نبرد وین|محاصره]] کرده بودند و شاه‌گزینان آلمانی [[امپراتوری مقدس روم]] سخت در جنگ با [[ینی‌چری|سپاهیان عثمانی]] بودند، لایبنیتس سخت پی‌گیر آشتی برقرار کردن میان دولت‌های مسیحی اروپا بود و برای تشویق فرمان‌روایان این دولت‌ها به اختلافات را کنارگذاشتن، با بسیاری از ایشان، از جمله [[پتر یکم]] [[تزار|تزار روسیه]] و [[لوئی چهاردهم]] [[پادشاهی فرانسه|پادشاه فرانسه]] نامه‌نگاری می‌کرد.

لایبنیتس اهل وسعت نظر بود و می‌کوشید تمام مسالک و معتقدات بشری را باهم سازش دهد و با این که هواخواه دکارت بود، از او کورکورانه پیروی نمی‌کرد و می‌گفت: «فلسفه دکارت به‌منزله دهلیز حقیقت است، از آن باید وارد شد اما نباید آن‌جا متوقف ماند.» با این که لایبنیتس تألیفات فراوانی داشت، کتاب‌های اندکی از او به‌جا مانده است؛ یکی به نام ''شعور انسان'' و دیگری به نام ''خداجویی'' و هر دو این کتاب‌ها به زبان [[زبان فرانسوی|فرانسوی]] نوشته شده است.{{مدرک}}

لایب‌نیتس هم‌چنین در ۱۶۸۴ مجله ''نامه دانشوران'' را در [[لایپزیگ]] و در ۱۷۰۰ انجمن دانش‌های برلین را بنیاد گذاشت و خودش نخستین رئیس آن شد، که بعدها به [[فرهنگستان پروس]] آوازه یافت.

== فلسفه ==
[[پرونده:Stamp leibniz.jpg|بندانگشتی|چپ|تمبر یادبود لایب‌نیتس، منتشرشده در سال ۱۹۶۶، جمهوری فدرال آلمان]]
لایبنیتس مانند [[جرج بارکلی]]، فیلسوف [[ایرلندی‌ها|ایرلندی]]، قائل به وجود [[ماده (فیزیک)|ماده]] نبود و آن را توهم و زاییدهٔ ذهن انسان می‌دانست.
فلسفهٔ لایبنیتس بر دو اصل [[امتناع تناقض]] و [[اصل دلیل کافی|دلیل کافی]] استوار است. اصل امتناع تناقض بیان می‌دارد، که از میان دو [[گزاره (منطق)|گزارهٔ]] [[تناقض|متناقض]] تنها یکی می‌تواند درست باشد. اصل جهت کافی مدعی است که بدون جهت و علل کافی هیچ چیز در عالم موجود نمی‌شود و هیچ گزاره‌ای صدق نمی‌کند. با کاربرد این دو اصل، لایبنیتس نتیجه می‌گیرد که به‌موجب اصل امتناع تناقض هر قضیه تحلیلی صادق است و به‌سبب اصل جهت کافی، هر قضیهٔ صادق چون از جهات و مقدمات کافی نتیجه‌گیری می‌شود، پس تحلیلی است؛ بنابراین، قضایای صادق و قضایای تحلیلی هم‌ارز هستند.

لایبنیتس این جهان را بهترین جهانِ ممکن برای زندگی انسان که خدا می‌توانسته بیافریند، می‌دانست و معتقد بود هیچ چیزی در جهان بیهوده نیست و حتی پدیده‌های شر مانند زلزله، قحطی و سیل، زمینه‌ساز خیرند و این حداقل «شرّ گزاف» است، که برای خلق جهانی متعادل ممکن بوده است. در بحث «شرّ اخلاقی» او بر این باور بود، که اختیار و آزادی انسان عمدتاً باعث تولید شرّ اخلاقی (مثل قتل و جنایت و دزدی…) می‌شود.<ref>تاریخچه کوتاهی از فلسفه، نایجل واربرتون، نشر ققنوس ٩٣</ref> او همچنین جهان را متشکل از ذرات بسیار کوچک و هماهنگ خداگونه به نام «مُنادها» می‌دانست و حتی کتابی به نام [[منادولوژی]] دارد.

[[الاهیات]]<nowiki/>ش را بیش‌تر متأثر از [[باروخ اسپینوزا|اسپینوزا]] و [[دکارت]] می‌دانند. اگر آرمان [[خردگرایان]] را این بدانیم، که بر پایه [[ایده‌های فطری]] یا بنیادهای بدیهی خرد نظامی بسازند و پیش کشند، که گذشته از منطق، ریاضی و هندسه، شناخت جهان بیرون از ذهن را هم، با همان درجه از یقین، به دست دهد، لایب‌نیتس بیش‌تر از هر فیلسوفی به این آرمان نزدیک شد. هرچند این آرمان هرگز محقق نشد و اگرچه فلسفه لایب‌نیتس پی‌آیند پژوهش‌های منطقی او نیست، اما او توانست دست‌کم فلسفه‌اش را با منطق مرتبط کند و در هم تأثیر دهد. از دیگر سو، لایب‌نیتس بیش‌تر از دیگر فیلسوفان دوره جدید از فلسفه مدرسی و مابعدالطبیعه سده‌های میانه آگاه بود. همچنین او کتاب پژوهش‌های نو را در پاسخ به [[تجربه‌گرایی|تجربه‌گرایان]]، به‌ویژه اشکال‌های [[جان لاک]] در کتاب ''پژوهش‌هایی دربارهٔ فاهمه انسان''، نوشت و از نگره ایده‌های فطری دفاع کرد.

=== دوگانه‌های لایبنیتس ===
فلسفه لایبنیتس سخت تحت تأثیر پژوهش‌های منطقی او است. او می‌کوشد، براساس آرمان خردگرایان، نظامی فلسفی را برسازد که هر گزاره ا ش همچون گزاره‌های ریاضی یقینی باشد. از همین رو، از نگاهی، فلسفه ش بر تحلیل [[گزاره]] استوار است و با تقسیم دودویی مفهوم‌ها و تعریف دوگانه‌های گوناگون پیش‌می‌رود.

==== حقیقت عقل و حقیقت واقع ====
سخن دربارهٔ فلسفه لایبنیتس را می‌توان از این‌جا آغازید، که در نگاه او هر گزاره‌ای یا صورتی [[موضوع]]ی-[[محمول]]ی دارد یا می‌توان آن را به گزاره یا گزاره‌هایی تحلیل کرد، که صورت موضوعی-محمولی داشته باشد. نیز در نگاه او حقیقت گزاره‌ای صادق است، گزاره‌ای که مطابق با واقع است، چه این واقع محقق و بالفعل باشد، چه ممکن. از همین نکته تفاوت ''حقایق عقل'' و ''حقایق واقع'' آشکار می‌شود. حقایق عقل [[ضرورت این‌همانی|گزاره‌هایی ضروری]]اند، که یا به‌خودی‌خود [[بدیهیات|بدیهی]]اند یا می‌توان آنها را به گزاره‌های بدیهی تقلیل داد، اما حقایق واقع گزاره‌هایی نه ضروری، بلکه ممکن اند، زیرا می‌توان [[نقیض]]شان را هم تصور کرد، در حالی که تصور نقیض گزاره‌های ضروری به [[تناقض]] می‌انجامد. به دیگر سخن، حقایق عقل به‌طور [[پسینی و پیشینی|پیشینی]] برای ما بدیهی اند یا دستِ‌کم با استنتاجی لِمی بدیهی می‌شوند و آدمی با تصور درست موضوع و محمول به‌تنهایی به درستی و صدق شان گواهی می‌دهد، اما حقایق واقع ضروری نیستند و به‌طور [[پسینی و پیشینی|پسینی]] از آن‌ها آگاه ایم و از همین رو برای صدق نیازمند مرجح یا دلیل کافی اند.

به باور لایبنیتس، حقایق عقل محدود به گزاره‌های ریاضی و منطقی نیستند، بلکه هر گزاره‌ای که چیستی یا ذات اشیا را گزارش می‌دهد، ضرورت دارد، اما آنچه وابسته وجود چیزی است، حقیقت واقع است. به دیگر سخن، «وجود»، در جای محمول، در هیچ موضوعی گنجیده یا مندرج نیست. وجود جزو تعریف هیچ چیزی نیست و موجوداتی که بالفعل وجود دارند، وجود شان امکانی است. گزاره «برادر لایبنیتس مرد است»، بنا به تعریفِ «برادر»، حقیقتِ عقل است، اما این که «لایبنیتس نویسنده کتاب منادولوژی است»، حقیقت واقع است، چون خود نیازمند این است، که نویسنده‌ای به نام لایبنیتس وجود داشته باشد، که دست‌به‌کار منادولوژی شود. تنها گزاره‌ای وجودی که ضروری است و نمی‌توان در شمار حقیقت‌های واقع گنجاند، گزاره «خدا هست» است. هستی خدا حقیقت عقل است و ضروری.<ref group="یادداشت">شاید این سخن لایبنیتس برگرفته یا دست‌کم از هم‌ارز پیشینیانش، از فیلسوفان مدرسی تا مسلمان، باشد. دست‌کم تعبیر فیلسوفان مسلمان دربارهٔ ماهیت چه‌بسا در توضیح این سخن لایب‌نیتس خالی از فایده نیست، ماهیت را، از آن حیث که خودش است، چیزی ضروری نیست، جز ذاتی اش. وجود و عدم، هیچ‌یک، در تعریف هیچ ماهیتی جایی ندارند و از این رو هستی و نیستی برای ماهیت، ممکن و برابر اند. وجود تنها برای هویتی ضروری است، که ماهیت ش همان وجود باشد. بنگرید به {{پک|حسن ملکشاهی|۱۳۹۷|ک=ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات|نمط چهارم}}</ref>

==== ضرورت مطلق و مشروط ====
از آنچه گفته شد، شاید به نظر آید که دوگانه «حقیقت عقل-حقیقت واقع» نزد لایبنیتس کمابیش همان چیزی است که به [[گزاره تحلیلی-گزاره ترکیبی|گزاره تحلیلی و ترکیبی]] می‌شناسیم. اما چنین نیست و لایبنیتس گزاره‌هایی را نیز که ممکن می‌نمایند، به معنایی، تحلیلی می‌داند. او بر این باور است که هر محمولی در موضوع ش گنجیده است و همه گزاره‌های صادق '''تحلیلی''' و '''ضروری''' اند. «تحلیلی» اند، به این معنی که می‌توان از امور ذاتاً پسین به امور ذاتاً پیشین گذشت و به مفهوم‌های بدیهی اولی رسید. او برای این که مرادش از تحلیل را روشن کند، تحلیلِ اعداد را مثال می‌زند: با تحلیل اعداد بزرگ‌تر سرانجام به «یک» ها می‌رسیم. نیز «ضروری» اند به این معنی که در خود موضوع گنجیده‌اند و ناگزیر جدایی‌نشدنی. از نگاه لایبنیتس ضرورت دو گونه است: ضرورت مطلق و ضرورت مشروط. لایبنیتس بر این باور است، که همه چیزهای ممکن (به امکان خاص) با هم شدنی یا ممکن (به امکان عام) نیستند. به دیگر سخن ضرورتاً انواعی هستند، که هرگز وجود خارجی نداشته‌اند و نخواهند داشت.

به باور لایبنیتس محمول در هر گزاره صادقی در خود موضوع گنجیده است. حقایق عقل، گزاره‌هایی اند، که عقل آدمی با توان تحلیل کرانمند ش به ضرورت محمول برای موضوع پی‌می‌برد، از همین رو این دسته را حقایق عقل می‌نامد. اما دربارهٔ حقایق واقع، اگرچه باز محمول در موضوع گنجیده و در نتیجه برای آن ضروری است، اما این ضرورت را دریافتن، نیاز به تحلیلی بی‌کران دارد، که از توان عقل کرانمند آدمی بیرون است. در همان مثال اعداد، حقایق عقل مانند [[عدد گویا|اعداد گویا]] اند، که با تحلیلی کرانمند به «یک» می‌رسیم، اما حقایق واقع به [[عدد گنگ|اعداد گنگ]] می‌مانند، که هرچند در [[مجموعه (ریاضی)|مجموعه]] [[عدد حقیقی|اعداد حقیقی]] جایی دارند، اما تحلیل بی‌پایان شان از توان عقل آدمی بیرون است و نمی‌تواند اعشار شان را درست معین کند. به دیگر سخن همه گزاره‌های صادق ضروری اند و از این حیث تفاوت «حقایق عقل» و «حقایق واقع» در کرانمندی و بی‌کرانی تحلیل محمول است.
به باور لایبنیتس، اگر کسی توان تحلیلی بی‌کران داشته باشد، هر گزاره صادقی نزد او ضروری خواهد بود. در باور لایبنیتس علم خداوند، که هیچ کرانی برای او نمی‌توان انگاشت، به همه گزاره‌ها ضروری است.<ref>{{پک|فردریک کاپلستن|۱۳۹۲|ف=لایبنیتس(۲)|ک=تاریخ فلسفه، از دکارت تا لایبنیتس|ص=۳۵۰–۳۵۵}}</ref>

==== ضرورت متافیزیکی و ضرورت اخلاقی ====
چنان‌که گفته شد، هر چه در جهان واقع ضروری است، خود به‌طور مشروط و در نتیجه اختیار و برگزینشِ آفریدگارِ این جهان ضروری افتاده است. جهان واقع فقط مجموعه نوعی ویژه از شدنی‌ها یا ممکناتی است، که باهم بودن شان ناسازگار نیست. از آن جا که می‌توان آمیزه بی‌شماری از امور بی‌شمار ممکن را فرض کرد، که برخی بهتر از دیگران اند، جهان‌های ممکن پرشماری هم هستند، که خود مجموعه‌ای از امور سازگار و باهم-شدنی اند.

در این‌جا لایبنیتس بر آن است، که هم قدرت و هم حکمت را برای خداوند نگاه دارد، یعنی از سویی نشان دهد، که این جهان را اختیار کردن خداوند، از سویی بی‌جهت یا دلیل کافی نبوده است و از دیگر سو خداوند در این جهان را برگزیدن و آفریدن ناگزیر و موجَب نبوده است. او دو اصل دلیل کافی و اصل کمال را این‌جا به میان می‌آورد.

به باور لایبنیتس، آفریدگار این جهان از میان همه آمیزه‌های بی‌شمار شدنی‌ها فقط این زنجیره را برگزیده و آفریده است، زیرا این مجموعه بیشینه کمال را در خود دارد و این دلیل کافی از حکمت او حکایت دارد. از میان همه آمیزه‌ها و زنجیره‌های بی‌شمار یکی بیشینه امکان خارجی را می‌یابد، زیرا امور شدنی اقتضایی ویژه برای موجود شدن دارند و می‌توان گفت، دعوی خاصی برای وجود دارند. اما این که آفریدگار این جهان از میان همه آمیزه‌های بی‌شمار شدنی‌ها زنجیره‌ای از شدنی‌ها را آفریده است، که بیشینه کمال را برآورده است، به این معنی نیست، که او در این کار واداشته، ناگزیر یا موجب بوده است.

این جهان را آفریدن، دلیلی کافی دارد، که این کار ضروری می‌کند، اما نه آن ضرورت هندسی یا منطقی که نفی ش به تناقض بینجامد. آنچه حقایق واقع نامیدیم، بر نخستین اراده '''او''' استوار است، اراده‌ای که کمال اعلی را برمی‌گزیند. آفرینش مطلق و بلاشرط ضروری نیست، اما اگر '''او''' دست به کار آفرینش شدستی، بی‌گمان بهترین جهان را برگزیدی.<ref>{{پک|فردریک کاپلستن|۱۳۹۲|ف=لایبنیتس(۲)|ک=تاریخ فلسفه، از دکارت تا لایبنیتس|ص=۳۵۸–۳۶۴}}</ref>

=== مناد یا جوهر فرد ===
از این که از سویی محمول‌های فراوانی بر موضوعی یگانه بار می‌شوند و از سویی دیگر هر محمول در موضوعش گنجیده است، ناگزیر نتیجه می‌شود که وجودی ثابت و پاینده در میان است که تبدلات و عوارض متغیر در او گنجیده است. به باور لایبنیتس، این وجود پاینده همان جوهر است که اگر برای نمونه ظرف زمان را در نظر بگیریم، حالات پیشین و کنونی بر آن بار می‌شوند. این [[انی و لمی|استدلال انی]] یا پسینی لایبنیتس است. ما هنگامی که تصورات گوناگون را بر موضوعی یگانه بار می‌کنیم، به وجود جوهر پی‌می‌بریم. اما لایبنیتس دلیلی لمی هم برای اثبات وجود جوهر دارد. به باور او، تصور ما از جوهرِ پاینده، پیش‌تر از هر چیز، از تجربه «من» ِ ثابت پدید آمده است.

نتیجه دیگری که لایبنیتس با توجه به بحث‌های پیشین خود بدان اشاره می‌کند این است که جوهر موجودی تام است که واجد چنان مفهوم کاملی است که همه محمول‌ها با همه گوناگونی شان از هم‌او برمی‌آیند.<ref>{{پک|فردریک کاپلستن|۱۳۹۲|ف=لایبنیتس(۳)|ک=تاریخ فلسفه، از دکارت تا لایبنیتس|ص=۳۷۶–۳۷۸}}</ref>

=== پیروان و ستیزندگان ===
[[برتراند راسل]] فلسفه لایبنیتس را دچار ناسازگاری درونی می‌داند. رای راسل این است که او فلسفه‌اش را بر بنیادهایی منطقی استوار می‌کند، اما، به‌ویژه در اخلاق و هستی‌شناسی، بدان‌ها پایبند نمی‌ماند. از همین رو بهترین بخش‌های فلسفه لایبنیتس بیش‌تر انتزاعی اند و بدترین شان بخش‌هایی اند، که با زندگی آدمی سروکار دارد.<ref>{{پک|برتراند راسل|۱۳۹۲|ک=شرح انتقادی فلسفه لایبنیتس |ص=۲۰۲}}</ref>

کاپلستن می‌کوشد، میان «فلسفه عامیانه» و «آموزه‌های باطنی» لایبنیتس فرق بگذارد و نظر راسل را ملایم کند، اما او خود نیز آن جا اصل کمال لایبنیتس را شرح می‌دهد، می‌گوید دشوار بتوان گنجیدگی بالقوه محمولات در موضوع را نگره اختیار سازگار کرد. کاپلستن این سخن را پیش‌می‌کشد که گویا لایبنیتس از این که به پیروی از فلسفه اسپینوزا متهم شود، بیمناک بوده است و پرسش‌های فراوانی را بی‌پاسخ گذاشته و از این که نگاه ش را روشن کند، خودداری کرده است.<ref>{{پک|فردریک کاپلستن|۱۳۹۲|ف=لایبنیتس(۲)|ک=تاریخ فلسفه، از دکارت تا لایبنیتس|ص=۳۶۳}}</ref>

== حسابان ==
[[پرونده:Gottfried Wilhelm Leibniz, Bernhard Christoph Francke.jpg|بندانگشتی|گوتفریت ویلهلم لایب نیتس، برنهارد کریستوف فرانکه]]
لایبنیتس در کنار نیوتون به عنوان مبدع [[حسابان]] ([[حسابان|محاسبات دیفرانسیل و انتگرال]]) شناخته می‌شود. با توجه به یادداشت‌های لایبنیتس که از ۱۱ نوامبر ۱۶۷۵ حساب انتگرال برای اولین بار برای پیدا کردن سطح زیر منحنی نمودار استفاده شد حرکت عظیمی انجام شد.<ref name="Leibniz1920">{{cite book|last1=Leibniz|first1=Gottfried Wilhelm Freiherr von|last2=Gerhardt|first2=Carl Immanuel (trans.)|title=The Early Mathematical Manuscripts of Leibniz|url=https://archive.org/details/earlymathematic01gerhgoog|accessdate=10 November 2013|year=1920|publisher=Open Court Publishing|page=[https://archive.org/details/earlymathematic01gerhgoog/page/n100 93]}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
{{ویکی‌گفتاورد}}
{{انبار-رده}}
* [[بهترین جهان‌های ممکن]]
* [[فرمول لایبنیتس برای دترمینان]]
* [[برهان امکان و وجوب#برهان وجودی لایب‌نیتس|برهان وجودی لایب‌نیتس]]
* [[مکتب اتم‌گرایی]]

== یاداشت‌ها ==
{{پانویس|گروه=یادداشت|۲}}

== پانوشت‌ها ==
{{پانویس|۲}}

== منابع ==
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = لایبنیتس | نام = گُتفرید | پیوند نویسنده = لایبنیتس | عنوان = منادولوژی | مترجم = یحیی مهدوی | سال = ۱۳۷۵ | ناشر = خوارزمی | مکان = تهران}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = کاپلستن | نام = فردریک چارلز | پیوند نویسنده = فردریک چارلز کاپلستون | عنوان = تاریخ فلسفه، از دکارت تا لایبنیتس | مترجم = غلام‌رضا اعوانی | سال = ۱۳۹۲ | ناشر = علمی و فرهنگی | مکان = تهران | شابک = 978-964-445-799-9}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = راسل | نام = برتراند | پیوند نویسنده = برتراند راسل | عنوان = شرح انتقادی فلسفه لایبنیتس | مترجم = ایرج قانونی | سال = ۱۳۹۲ | ناشر = مهرویستا | مکان = تهران | شابک = 978-600-92371-2-8}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = نایجل | نام = واربرتون | پیوند نویسنده = نایجل واربرتون | عنوان = تاریخچه کوتاهی از فلسفه | مترجم = مریم تقدیسی | سال = ۱۳۸۹ | ناشر = ققنوس | مکان = تهران | شابک = 978-600-278-065-2}}
{{چپ‌چین}}
* Aiton, Eric J. ، 1985. ''Leibniz: A Biography''. Hilger (UK).
* Hall, A. R. ، 1980. Philosophers at War: ''The Quarrel between Newton and Leibniz. '' Cambridge Univ. Press.
* Hostler, J. ، 1975. ''Leibniz's Moral Philosophy''. UK: Duckworth.
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = پارکینسن | نام = جرج هنری | پیوند نویسنده = جرج هنری ردکلیف پارکینسن | عنوان = The Renaissance and Seventeenth-century Rationalism | سال = ۱۹۹۳ | ناشر = راتلج | مکان = نیویورک | شابک = 0-203-05819-4}}
{{پایان چپ‌چین}}
{{رده‌فرد|۱۶۴۶|۱۷۱۶|لایب‌نیتس، گوتفریت}}
{{فلسفه ذهن}}
{{متافیزیک}}
{{منطق}}
{{دانش محاسبه‌پذیر}}
{{فلسفه اجتماعی و سیاسی}}
{{کریستیان هویگنس}}
{{فلسفه قاره‌ای}}
{{موضوعات حسابان}}
{{بی‌نهایت}}
{{مستند کردن}}

{{ترتیب‌پیش‌فرض:لایب‌نیتس، گوتفریت}}
[[رده:آنالیز ریاضی‌دانان]]
[[رده:اخلاق‌گرایی اقتصادی]]
[[رده:اعضای انجمن سلطنتی]]
[[رده:اعضای خارجی انجمن سلطنتی]]
[[رده:اعضای فرهنگستان علوم پروس]]
[[رده:افراد درگیر در جنجال‌های سرقت ادبی]]
[[رده:اهالی قلمرو ساکسونی]]
[[رده:اهالی لایپزیگ]]
[[رده:ایدئالیست‌ها]]
[[رده:تاریخ حساب دیفرانسیل و انتگرال]]
[[رده:تاریخ روان‌شناسی]]
[[رده:تاریخ زبان‌شناسی]]
[[رده:تاریخ منطق]]
[[رده:جبردانان خطی]]
[[رده:جبرگرایان]]
[[رده:خالقان زبان فراساخته]]
[[رده:خردگرایان]]
[[رده:دانشمندان اهل آلمان]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشگاه آلتدورف]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشگاه لایپزیگ]]
[[رده:ریاضی‌دانان اهل آلمان]]
[[رده:ریاضی‌دانان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:ریاضی‌دانان سده ۱۸ (میلادی)]]
[[رده:شناخت‌شناسان]]
[[رده:عصر روشنگری]]
[[رده:فلسفه تحلیلی]]
[[رده:فیزیک‌دانان اهل آلمان]]
[[رده:فیزیک‌دانان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:فیلسوفان آموزش و پرورش]]
[[رده:فیلسوفان ادبیات]]
[[رده:فیلسوفان اقتصاد]]
[[رده:فیلسوفان اهل آلمان]]
[[رده:فیلسوفان دوران پیش از مدرن]]
[[رده:فیلسوفان ذهن]]
[[رده:فیلسوفان ریاضیات]]
[[رده:فیلسوفان زبان]]
[[رده:فیلسوفان زمان]]
[[رده:فیلسوفان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:فیلسوفان سده ۱۷ (میلادی)]]
[[رده:فیلسوفان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:فیلسوفان سده ۱۸ (میلادی)]]
[[رده:فیلسوفان عصر روشنگری]]
[[رده:فیلسوفان علم]]
[[رده:فیلسوفان فرهنگ]]
[[رده:فیلسوفان فناوری]]
[[رده:فیلسوفان قانون]]
[[رده:فیلسوفان مسیحی]]
[[رده:فیلسوفان منطق]]
[[رده:فیلسوفان هنر]]
[[رده:کتابدارهای اهل آلمان]]
[[رده:گوتفرید لایبنیتس|گوتفرید لایبنیتس]]
[[رده:لغت‌شناسان اهل آلمان]]
[[رده:لوتریان‌های اهل آلمان]]
[[رده:مخترعان اهل آلمان]]
[[رده:مخترعان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:مخترعان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:مسیحیان اهل آلمان]]
[[رده:منطق‌دانان اهل آلمان]]
[[رده:نظریه‌پردازان سیاست اهل آلمان]]
[[رده:نظریه‌پردازان سیاست]]
[[رده:نظریه‌پردازان موسیقی اهل آلمان]]
[[رده:نوآوران]]
[[رده:نویسندگان اهل آلمان در فرانسه]]
[[رده:نویسندگان دین و علم]]
[[رده:نویسندگان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:نویسندگان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:نویسندگان فلسفه]]
[[رده:نویسندگان لاتین سده ۱۷ (میلادی)]]
[[رده:نویسندگان لاتین سده ۱۸ (میلادی)]]
[[رده:نویسندگان مرد سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان]]
[[رده:نویسندگان مرد سده ۱۸ (میلادی)]]
[[رده:هستی‌شناسان]]
[[رده:منتقدان بی‌خدایی]]