نمایش مبدأ برای گلوئون

{{جعبه ذرات بنیادی
| bgcolour =
| نام = گلوئون
| تصویر =
| زیرنویس =
| num_types = ۸
| ترکیب = ذرات بنیادی اولیه
| خانواده = [[بوزون]]
| گروه = بوزون‌های تبادلگر نیرو
| رده =
| برهم‌کنش =[[نیروی قوی]]
| ذره بنیادی =
| پادذره  =
| وضعیت =
| استدلال = [[موری گلمن]] (۱۹۶۲)<ref>{{cite journal
 |author=M. Gell-Mann
 |year=1962
 |title=Symmetries of Baryons and Mesons
 |journal=[[فیزیکال ریوو|Physical Review]]
 |volume=125 |pages=1067–1084
 |doi=10.1103/PhysRev.125.1067
|bibcode = 1962PhRv..125.1067G}}</ref>
| کشف = [[دسی (شتابدهنده)|دسی]] (۱۹۷۹)<ref>{{cite journal
 |author= R. Brandelik ''et al''. ([[TASSO collaboration]])
 |year=1979
 |title=Evidence for Planar Events in e<sup>+</sup>e<sup>&minus;</sup> Annihilation at High Energies
 |journal=[[فیزیکس لترز بی|Physics Letters B]]
 |volume=86 |pages=243–249
 |doi=10.1016/0370-2693(79)90830-X
|bibcode = 1979PhLB...86..243B}}</ref>
| نماد = g
| جرم = {{nowrap|{{val|0|ul=MeV/c2}} (مقدار نظری)}}<ref name="pdg" />{{سخ}}{{nowrap|<{{val|20|u=MeV/c2}} (حد آزمایشگاهی)}}<ref>{{cite journal
 |author=F. Yndurain
 |year=1995
 |title=Limits on the mass of the gluon
 |url=https://archive.org/details/sim_physics-letters-b_1995-02-23_345_4/page/n183
 |journal=[[Physics Letters B]]
 |volume=345 |pages=524
 |doi=10.1016/0370-2693(94)01677-5
|bibcode = 1995PhLB..345..524Y}}</ref>
| نیم‌عمر =
| ذرات واپاشی =
| بار الکتریکی = ۰ [[بار بنیادی|e]]<ref name="pdg">{{cite journal
 |author=W. -M. Yao
 |year=2006
 |title=Review of Particle Physics
 |url=http://pdg.lbl.gov/2007/tables/gxxx.pdf
 |journal=[[Journal of Physics G]]
 |volume=33 |pages=1
 |doi=10.1088/0954-3899/33/1/001
|arxiv = astro-ph/0601168 |bibcode = 2006JPhG...33....1Y}}</ref>
| بار رنگ = هشت‌تایی (هشت رنگ مستقل)
| اسپین = ۱<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=Nuclear and Particle Physics | ناشر=Viva books private limited | نویسنده=Kakani, S. L. | سال=2008 | isbn=978-81-309-0040-7 | صفحات=257}}</ref>
| num_spin_states =
}}
'''گلوئون'''<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=فیزیکدانان بزرگ مجلد دوم | ناشر=فاطمی | نویسنده=کروپر، ویلیام ه | سال=۱۳۸۹ | isbn=978-964-318-608-1 | صفحات=۴۴۰}}</ref> {{انگلیسی|Gluon}}، ذره‌ای است که بین [[کوارک]]ها مبادله می‌شود تا آنها را به هم پیوند دهد. به این ترتیب گلوئون‌ها به طور غیرمستقیم مسئولیت [[جاذبه]] بین [[پروتون]]ها و [[نوترون]]ها در [[هسته اتم]] را به عهده می‌گیرند. گلوئون از کلمه glue به معنای چسب گرفته شده است.

به پیشنهاد [[هیدکی یوکاوا]] و محاسبات وی در سال ۱۹۳۰ [[پیون]] مسئول [[نیروی قوی]] در هسته‌ها شناخته شد. این نیرو باعث می‌شود تا [[نوکلئون]]ها در کنار یکدیگر باقی بمانند. اما [[باریون]]ها خودشان از [[کوارک]] تشکیل شده‌ و این کوارک‌ها با میانجیگری گلوئون به هم متصل می‌شوند.<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=Oxford Dictionary of Physics | ناشر=Oxford University Press | سال=2009 | isbn=978-0-19-923399-1 | صفحات=164}}</ref>  به این نیرو «نیروی قوی» می‌گویند.<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=Particle and Astroparticle Physics | ناشر=Taylor & Francis | نویسنده=Sarkar, Utpal | سال=2008 | isbn=1-58488-931-4 | صفحات=121}}</ref>

نیروی قوی مشابه نیروی الکترومغناطیسی است و  بین دو ذره باردار به وجود می‌آید. با این تفاوت که [[فوتون]] (میانجیگر نیروی الکترومغناطیسی) خود بار الکتریکی ندارد. اما گلوئون که میانجیگر نیروی قوی بین دو ذره رنگ‌دار <ref>این رنگ با مفهوم رنگی که در زندگی روزمره به کار می‌رود کاملاً متفاوت است.</ref> است، خود دارای رنگ بوده و به همین دلیل، بین دو گلوئون برهمکنش رخ می دهد. در صورتی که برای فوتون‌ها این چنین نیست. محاسبات بیشتر نشان داده‌ است که این برهمکنش‌ها (برهمکنش گلوئون-گلوئون و کوارک-گلوئون) در انرژی بالا سست می‌شود<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=Handbook of Particle Physics | ناشر=[[انتشارات سی‌آرسی|CRC Press]] | نویسنده=Sundaresan, M. K. | سال=2001 | isbn=0-8493-0215-3 | صفحات=255}}</ref> و به همین دلیل تلاش دانشمندان بر این بوده‌ است که برای اجسام دماهای بالای از قدر تریلیون [[سلسیوس|درجه سانتیگراد]] تولید کنند تا گلوئون و کوارک از هم جدا شده و [[پلاسمای کوارک گلوئون]] به وجود آید.

اگر یک [[پروتون]] متحرک باشد، نیمی از [[تکانه]] آن توسط سه [[کوارک]] آن تأمین می‌شود و نیمی دیگر از آن توسط تعداد زیادی گلوئون تأمین می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی =Fritzsch | نام =Harald | فصل =The proton is X-rayed in California | عنوان =Quarks: The Stuff of Matter|سال =1984 | ناشر =A pelican book | زبان = English| شابک =0-14-022470-X}}</ref>

این بوزون هشت رنگ دارد که رنگ‌های آن به صورت زیر هستند:
{|align=center
|<math>(r\bar{b}+b\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>-i(r\bar{b}-b\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|-
|<math>(r\bar{g}+g\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>-i(r\bar{g}-g\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|-
|<math>(b\bar{g}+g\bar{b})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>-i(b\bar{g}-g\bar{b})/\sqrt{2}</math>
|-
|<math>(r\bar{r}-b\bar{b})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>(r\bar{r}+b\bar{b}-2g\bar{g})/\sqrt{6}</math>
|}
این‌ها همان [[ماتریس‌های گلمان]] هستند.

== نگارخانه ==
<gallery>
CERN_LHC_Tunnel1.jpg|
Feynman_Diagram_Y-3g.svg|
</gallery>

== جستارهای وابسته ==
* [[پلاسمای کوارک گلوئون]]

== منابع ==
{{پانویس|۲}}

{{ذرات بنیادی}}

{{ذرات بنیادی-خرد}}

[[رده:بوزون]]
[[رده:بوزون پیمانه‌ای]]
[[رده:گلوئون]]
[[رده:کرومودینامیک کوانتومی]]