نمایش مبدأ برای کراکینگ

[[پرونده:Standard Oil Cracking Unit 1969 for web.jpg|چپ|بندانگشتی|واحد تولید [[بنزین]] به روش کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال، [[پالایشگاه بایوی]]، [[نیوجرسی]]، ۱۹۶۹]]
'''خُردایش''' یا '''کراکینگ''' {{انگلیسی|Cracking}} فرایندی است که در صنایع [[پتروشیمی]] کاربرد داشته و برای [[نمک‌زدایی|نمک زدایی]] از بنزین سفید انجام می‌شود. این فرایند از روش‌های اصلی در تبدیل [[نفت خام]] به سوخت‌های مفید مانند [[بنزین]]، [[سوخت دیزل|گازوییل]]، [[جی‌پی-۵|سوخت جت]] و [[نفت سفید]] است. کراکینگ گرمایی، کراکینگ کاتالیستی، هیدروکراکینگ و کراکینگ با بخار آب از متداول‌ترین انواع روش‌های کراکینگ در صنایع هستند.<ref>Concise Encyclopedia of Chemistry.New York:McGraw-Hill,2004.ISBN 0-07-143953-6</ref><ref>Hawley, Gessner Goodrich.

Hawley's Condensed Chemical Dictionary.New York:John Wiley & Sons,Inc,2001.ISBN 0-471-38735-5</ref> این فرایند یا در دما و فشار بالا و بدون [[کاتالیزور]] انجام می‌شود یا در دمای پایین و فشار کم و در حضور کاتالیزور.

منبع اصلی هیدروکربن‌های بزرگ، برش‌های [[نفت سفید]] یا [[بنزین]] در فرایند [[تقطیر جزء به جزء]] [[نفت خام]] می‌باشد. این برش‌های نفتی به صورت مایع از فرایند تقطیر به دست می‌آیند اما پیش از فرایند کراکینگ دوباره تبخیر می‌شوند.

در فرایند کراکینگ تنها یک [[واکنش شیمیایی|واکنش]] منحصر به فرد رخ نمی‌دهد. پیوند هیدروکربن‌ها به صورت اتفاقی می‌شکند و مخلوطی از هیدروکربن‌های کوچکتر را ایجاد می‌کند که برخی از آن‌ها هیدروکربن‌های دارای [[پیوند دوگانه]] کربن-کربن است.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.chemguide.co.uk/organicprops/alkanes/cracking.html |title=cracking alkanes - thermal and catalytic<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=19 ژانویه 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130721133156/http://www.chemguide.co.uk/organicprops/alkanes/cracking.html |archivedate=21 ژوئیه 2013 |dead-url=yes}}</ref>

== تاریخچه ==
[[پرونده:Russian Cracking.jpg|چپ|بندانگشتی|نمایی از یک واحد کراکینگ شوخوف، [[باکو]]، [[اتحاد جماهیر شوروی]]، ۱۹۳۴.]]
پس از [[جنگ جهانی اول]] به سبب گسترش و پیشرفت صنایع و تقاضای روبه رشد انرژی و محصولات نفتی، عرضه این محصولات در بازار پاسخگوی نیاز نبود؛ بنابراین دانشمندان پالایش نفت، به تدریج با وارد کردن فرایندهای شکست ملکولی،<ref name="Cracking" group="واژه‌نامه">Cracking</ref> بالابردن کیفیت و کمیت محصولات مختلف نفتی را هدف خود قرار دادند و در این امر به موفقیت‌های بزرگی دست یافتند. کراکینگ حرارتی که که به عنوان کراکینگ شوخوف<ref name="shukhov cracking process" group="واژه‌نامه">shukhov cracking process</ref> نیز شناخته می‌شود در سال ۱۸۹۱ توسط مهندس روسی به نام [[ولادیمیر شوخوف]]<ref name="Vladimir Grigorievich Shukhov" group="واژه‌نامه">Vladimir Grigorievich Shukhov</ref> معرفی شد.<ref><{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=shukhov cracking process |نشانی=http://www.shukhov.org/shukhov.html The Shukhov Tower Foundation |بازبینی= 1 ژوئن 2012 |اثر= |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=en}}</ref>
سپس این فرایند توسط یک مهندس آمریکایی به نام [[ویلیام مریام برتن|ویلیام برتن]]<ref name="William Merriam Burton" group="واژه‌نامه">William Merriam Burton</ref> در سال ۱۹۱۳ اصلاح گردید.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/85916/William-Merriam-Burton William Merriam Burton (American chemist) - Britannica Online Encyclopedia<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
این فرایند به زودی در صنعت پالایش نفت بیشتر مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۵ میزان بنزین تولیدی از طریق کراکینگ حرارتی<ref name="Thermal cracking" group="واژه‌نامه">Thermal cracking</ref> به دو برابر مقدار تولید [[بنزین]] از [[تقطیر]] [[نفت خام]] رسید. به مرور زمان کارشناسان توانستند توسط کراکینگ کاتالیزوری،<ref name="catalytic cracking" group="واژه‌نامه">catalytic cracking</ref> بنزین مرغوب تری در مقایسه با کراکینگ حرارتی تولید کنند. این روند از [[جنگ جهانی دوم]] ادامه یافت و تاکنون نیز دانشمندان بسیاری سعی در بهبود روش‌های کراکینگ نفت خام و استفاده از فرایندهای جدیدتر و اقتصادی تر کرده‌اند. روش کراکینگ کاتالیزوری در سال ۱۹۲۳ توسط مهندس فرانسوی [[اوژن هودری]]<ref name="Eugene Houdry" group="واژه‌نامه">Eugene Houdry</ref> ارائه گردید و اولین واحد صنعتی آن در سال ۱۹۳۶ در [[آمریکا]] به وسیله شرکت هودری ساخته شد.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.chemheritage.org/discover/chemistry-in-history/themes/petrochemistry-and-synthetic-polymers/petrochemistry/houdry.aspx |title=Eugene Houdry {{!}} Chemical Heritage Foundation<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=30 ژانویه 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100727125511/http://www.chemheritage.org/discover/chemistry-in-history/themes/petrochemistry-and-synthetic-polymers/petrochemistry/houdry.aspx |archivedate=27 ژوئیه 2010 |dead-url=yes }}</ref><ref>جعفری نصر، محمدرضا و اقبال حامد، ایمان. ((مدل‌سازی واکنش شکست کاتالیزی سیال بستر و بررسی پارامترهای فرایند در تولید بنزین)). [[مجله مهندسی شیمی ایران]]، دی ماه ۱۳۸۹، شماره ۵۲، صفحه ۲۸ و ۲۹</ref> در می۱۹۴۲، نوع پیشرفته تری از فرایند کراکینگ کاتالیزوری، یعنی کراکینگ کاتالیزوری [[بستر سیال]] در پالایشگاه (Baton Rouge refinery) بهره‌برداری شد. این اولین واحد کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال در جهان بود.<ref>[http://en.citizendium.org/wiki/Fluid_catalytic_cracking Fluid catalytic cracking - encyclopedia article - Citizendium<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>

امروزه شرکت‌های فراوانی دارای این فناوری هستند که مهم‌ترین این شرکت‌ها عبارتند از:<ref>Joseph W,Wilson.Fluid catalytic cracking technology and operations.Tulsa,Oklahoma:Penn Well Publishing Company,1997.p6 {{ISBN|0-87814-710-1|en}}</ref>
* [http://www.exxonmobil.com/Corporate/ Exxon]
* [https://web.archive.org/web/20000510174523/http://www.mwkl.co.uk/ M.W.Kellogg]
* [http://www.uop.com/ UOP]

== سازوکار فرایند ==
کراکینگ یک سازوکار رادیکالی دارد. در ابتدا تعدادی از مولکول‌ها به [[رادیکال آزاد|رادیکال‌های آزاد]] شکسته می‌شود که برای شروع فرایند الزامی است. (در اینجا برای نمونه شکست مولکول‌های [[اتان]] را بررسی می‌کنیم)
{{چپ‌چین}}
<chem>CH3CH3 -> 2 CH3.</chem>
{{پایان چپ‌چین}}
سپس رادیکال‌های ایجاد شده به مولکول‌های دیگر برخورد کرده و یک مولکول [[متان]] و یک رادیکال دیگر ایجاد می‌شود.
{{چپ‌چین}}
<chem>CH3. + CH3CH3 -> CH4 + CH3CH2.</chem>
{{پایان چپ‌چین}}
رادیکال‌های اتان می‌توانند خود تجزیه شده و یک رادیکال [[هیدروژن]] و یک مولکول [[اتیلن|اتن]] که یک [[آلکن]] است تشکیل دهند. این واکنش در شرایطی که کراکینگ با بخار آب انجام شود رخ می‌دهد.
{{چپ‌چین}}
<chem>CH3CH2. -> CH2=CH2 + H.</chem>
{{پایان چپ‌چین}}
رادیکال‌های اتان در برخورد با مولکول‌های اتن به رادیکال‌های بزرگتر تبدیل می‌شود که معمولاً در تشکیل ترکیبات [[آروماتیک]] رخ می‌دهد.
{{چپ‌چین}}
<chem>CH3CH2. + CH2=CH2 -> CH3CH2CH2CH2.</chem>
{{پایان چپ‌چین}}
این فرایند زنجیره‌ای زمانی که دو رادیکال آزاد با یکدیگر برخورد کنند خاتمه می‌یابد.
{{چپ‌چین}}
<chem>CH3. + CH3CH2. -> CH3CH2CH3</chem>
{{سخ}}
<chem>CH3CH2. + CH3CH2. -> CH2=CH2 + CH3CH3</chem>
{{پایان چپ‌چین}}
همان‌طور که مشخص است در این فرایند مولکول‌های هیدروژن، آلکن، هیدروکربن‌های کوچکتر و در برخی شرایط هیدروکربن‌های سنگین تر تولید می‌شود. در نتیجه محصولات تولیدی در فرایند کراکینگ مجموعه از هیدروکربن‌های با [[جرم مولکولی|وزن مولکولی]] متفاوت است که در مرحله بعد باید از هم جدا شوند. هیدروکربن‌های سبک به عنوان محصول فرایند خارج شده و هیدروکربنهای سنگین تر دوباره به راکتور برگشت داده می‌شود.<ref>[http://www.docbrown.info/page06/OrgMechs.htm ORGANIC CHEMISTRY MECHANISMS of ALKANE REACTIONS chlorine bromine halogen free radical substitution cracking<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>


== کراکینگ گرمایی ==
[[پرونده:Cracking1animated.gif|چپ|بندانگشتی|شمایی ساده از یک فرایند کراکینگ گرمایی]]
در کراکینگ گرمایی، [[آلکان]]‌ها را به‌طور ساده از درون اتاقی که تا دمای بالا گرم شده است، عبور می‌دهند. آلکان‌های بزرگ به آلکان‌های کوچکتر، [[آلکن]]‌ها و مقداری [[هیدروژن]] تبدیل می‌شود. این فرایند مقدار زیادی [[اتیلن]](C<sub>۲</sub>H<sub>۴</sub>)همراه با مولکول‌های کوچکتر دیگر به وجود می‌آورد.<ref name=autogenerated1>موریسون، رابرت تورنتون، رابرت نیلسون بوید. شیمی آلی ۱. تهران:نشر علوم دانشگاهی</ref>
در طی این فرایند خوراک در داخل کوره تا دمای (۹۵۰ تا۱۰۲۰ [[فارنهایت]]) گرم می‌شود. مدت حرارت دیدن خوراک باید کوتاه باشد تا از انجام واکنش شیمیایی در طول فرایند جلوگیری شود در غیر این صورت مقدار زیادی کک تشکیل شده که لوله‌های کوره را مسدود کرده و موجب توقف فرایند می‌شود. گر چه تولید اندکی کک اجتناب ناپذیر است. سپس خوراک حرارت دیده به داخل راکتور انتقال یافته و در فشار بالا مولکول‌های آن شکسته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.setlaboratories.com/therm/tabid/107/Default.aspx |title=Thermal Cracking<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۳ اوت ۲۰۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110921105703/http://www.setlaboratories.com/therm/tabid/107/Default.aspx |archivedate=۲۱ سپتامبر ۲۰۱۱ |dead-url=yes}}</ref><ref>http://www-static.shell.com/static/globalsolutions/downloads/aboutshell/special_supplements/thermal_conversion_revamp.pdf{{پیوند مرده}}</ref>

=== کراکینگ با بخار آب ===
در یک فرایند اصلاح شده، که کراکینگ با بخار آب نامیده می‌شود، [[هیدروکربن]] را با بخار [[آب]] رقیق می‌کنند، به مدت کسری از ثانیه تا (۹۰۰–۷۰۰ [[سانتی گراد]]) گرما می‌دهند و به سرعت سرد می‌کنند. کراکینگ با بخار در تولید مواد شیمیایی هیدروکربنی، از جمله اتیلن، پروپیلن، بوتادی ان، ایزوپرن و سیکلو پنتا دی ان، اهمیت فراوان دارد.<ref name=autogenerated1/>

=== کراکینگ با هیدروژن یا هیدرو کراکینگ ===
[[پرونده:Hydrocracking process flow diagram.png|چپ|بندانگشتی|طرحی از یک واحد هیدرو کراکینگ]]
{{اصلی|هیدروکراکینگ}}

هیدروکراکینگ یک [[فرایند شیمیایی]] کاتالیستی است. در فرایند پالایش نفت خام از این روش برای تبدیل نفت خام به مواد با ارزش‌تر مانند: بنزین، سوخت جت، نفت سفید و سوخت دیزل استفاده می‌شود. این فرایند در دماهای بالا (۴۲۵–۲۶۰ سانتی گراد) و فشار بالا (۱۷–۷ مگا[[پاسکال (یکا)|پاسکال]]) انجام می‌شود. این فرایند شامل دو مرحله می‌باشد: کراکینگ کاتالیستی و هیدروژناسیون؛ که در طی این مراحل خوراک ورودی، در حضور [[هیدروژن]] به محصولات با [[ارزش افزوده]] بیشتر شکسته می‌شود. این فرایند در فشار و دمای بالا و با حضور کاتالیست و هیدروژن انجام می‌شود.

هیدروکراکینگ برای خوراک‌هایی مورد استفاده واقع می‌شود که فرایندهای کراکینگ کاتالیستی یا تبدیل کاتالیستی در مورد آن‌ها به سختی انجام می‌گیرد مانند نفت خامی که غنی از آروماتیک‌های پلی‌سیکلیک بوده یا حاوی غلظت‌های بالای ترکیبات [[گوگرد]] و [[نیتروژن]] که مسموم‌کننده کاتالیست‌ها هستند، می‌باشد<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.nano.ir/paper.php?PaperCode=308 |title=ستاد توسعه فناوری نانو {{!}} مقالات و گزارش‌ها {{!}} کاربرد نانوکاتالیست‌ها در هیدروکراکینگ فرایندهای پالایش نفت<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۱۵ ژوئیه ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081206105843/http://nano.ir/paper.php?PaperCode=308 |archivedate=۶ دسامبر ۲۰۰۸ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Hydrocracking - Citizendium|نشانی=http://en.citizendium.org/wiki/Hydrocracking|وبگاه=en.citizendium.org|بازبینی=2024-02-22|کد زبان=en}}</ref>


=== کراکینگ کاتالیزوری ===
کراکینگ بیشتر در جهت تولید سوخت بکار گرفته می‌شود، نه در جهت تولید مواد شیمیایی و برای این منظور، کراکینگ کاتالیزوری مهم‌ترین فرایند است. برش‌هایی از نفت را که دمای جوش بالا دارند (نوعا گازوئیل)، در (۵۵۰–۴۵۰ سانتی گراد)، با ذرات ریز سیلیس-آلومین و زیر کمی فشار، مجاور می‌سازند. کراکینگ کاتالیزوری نه تنها با شکستن مولکولهای کوچکتر بازده [[بنزین]] را افزایش می‌دهد، بلکه کیفیت بنزین را نیز بالا می‌برد. این فرایند مستلزم تشکیل کربوکاتیونهاست و آلکانهایی با ساختارهای بسیار شاخه دار به وجود می‌آورد که در بنزین به آن‌ها نیازمندیم.<ref name=autogenerated1/>
* '''کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال'''
{{اصلی|کراکینگ کاتالیزوری سیال بستر}}
[[پرونده:FCC.png|راست|بندانگشتی|طرح واره‌ای از یک واحد کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال(FCC) که در پالایشگاه‌های نفت به کار می‌رود.]]
[[پرونده:FCC unit4.gif|چپ|بندانگشتی| یک واحد کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال(FCC)]]
فرایند کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال{{انگلیسی|Fluid Catalytic Cracking}} به صورت مخفف FCC از فرایندهای مهم در پالایشگاه‌های نفت محسوب می‌شود، چرا که این روش فرایند اصلی تولید [[بنزین]] محسوب می‌شود. این نوع از کراکینگ اولین بار در سال ۱۹۴۲ در پالایشگاه (Baton Rouge refinery) استفاده شد. همانند روش‌های دیگر کراکینگ، هیدروکربن‌های پیچیده و بزرگ که باقیماندهٔ واحدهای دیگر پالایشگاهی هستند، به عنوان خوراک برای فرایند FCC به کار می‌رود. محصولات این فرایند نیز برش‌های سبکتری مانند:بنزین، [[گاز مایع]](LPG) و مواد اولیه واحدهای پتروشیمی است.
فرایند کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال شامل دو بخش اصلی می‌باشد:
* [[راکتور شیمیایی|راکتور]]<ref name="Reactor" group="واژه‌نامه">Reactor</ref>
* احیاگر<ref name="Regenerator" group="واژه‌نامه">Regenerator</ref>
همچنین در انتها یک برج جداسازی<ref name="Fractionation Column" group="واژه‌نامه">Fractionation Column</ref> برش‌های شکسته شده را با توجه به [[نقطه جوش]] آن‌ها جدا می‌کند.
در داخل راکتور واکنش شکستن هیدروکربن‌ها که واکنشی گرماگیر است، انجام می‌شود و در احیاگر نیز کاتالیزورهای غیرفعال شده مجدداً احیا می‌شوند. کاتالیزور مورد استفاده در این روش عمدتاً [[زئولیت]] بوده و به صورت پودر در فرایند به کار می‌رود.<ref>[http://en.citizendium.org/wiki/Fluid_catalytic_cracking%23Catalysts Fluid catalytic cracking - encyclopedia article - Citizendium<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> در این روش کاتالیزور بین راکتور و احیاگر به صورت مداوم در حال گردش است و عامل انتقال کاتالیزور نیز هوا، بخارات هیدروکربن یا بخار آب است.

در بخش راکتور ابتدا مخلوط هیدروکربن‌ها گرم شده تا بخار شوند سپس با جریانی از کاتالیزورهای احیا شده که از احیاگر می‌آید و جریان برگشتی ترکیب شده و از طریق رایزر<ref name="Riser" group="واژه‌نامه">Riser</ref> به راکتور منتقل می‌شود. دمای داخل راکتور (۹۰۰-F۱۰۰۰) است. در هنگامی که مخلوط در حال بالا رفتن از رایزر است، هیدروکربن‌ها در فشار (۱۰-psi۳۰) شکسته می‌شوند. در روش‌های مدرن تر FCC تمام فرایند شکسته شدن مولکول‌ها در رایزر رخ می‌دهد. در قسمت بالای راکتور دستگاه جداساز گاز از جامد یا [[سیکلون]]<ref name="Cyclone" group="واژه‌نامه">Cyclone</ref> کاتالیزورهای غیرفعال را به بخش احیاگر فرستاده و بخارات هیدروکربن‌های شکسته شده را از بالای راکتور به برج جداسازی می‌فرستد.

در بخش احیاگر کاتالیزورهای مصرف شده دوباره احیا شده و قابل استفاده در راکتور می‌شوند. علت اصلی غیرفعال شدن کاتالیزورها در این روش رسوب لایه‌ای از کک بر روی کاتالیزور است. به منظور از بین بردن این کک‌های رسوب کرده در بخش احیاگر از قسمت پایین هوای داغ به داخل دمیده می‌شود تا کک موجود روی سطح کاتالیزور با هوا سوخته شده و از بالای احیاگر خارج شود و کاتالیزورهای فعال شده نیز مجدداً برای انجام واکنش به راکتور بر می‌گردد. این فرایند چرخشی به‌طور مداوم انجام می‌شود. فرایند سوختن کک روی کاتالیزورها علاوه بر فعال کردن کاتالیزگر، گرمای مورد نیاز برای تبخیر خوراک و انجام واکنش شکست در داخل راکتور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در بالای احیاگر نیز مانند راکتور دستگاه [[سیکلون]]، گازهای ناشی از سوختن کک را به بالای احیاگر هدایت کرده و کاتالیزورهای احیا شده را دوباره به راکتور برمی‌گرداند.
هیدروکربن‌های شکسته شده پس از خروج از راکتور وارد برج جداسازی می‌شود و براساس دمای جوش از یکدیگر جدا می‌شوند.<ref>[http://www.eoearth.org/article/Cracking Cracking<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>جعفری نصر، محمدرضا و اقبال حامد، ایمان. ((مدل‌سازی واکنش شکست کاتالیزی سیال بستر و بررسی پارامترهای فرایند در تولید بنزین)). [[مجله مهندسی شیمی ایران]]، دی ماه ۱۳۸۹، شماره ۵۲، صفحه۲۹ و ۳۰</ref><ref>هیمل بلاو، دیویدوجیمز ریگز. اصول بنیانی و محاسباتی در مهندسی شیمی، چاپ چهارم. تهران:اندیشه‌های گهربار،ISBN 964-8250-06-5 ۱۳۸۶</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.shell.com/home/content/globalsolutions/products_services/licensed_technologies/refining_technology/fluidised_catalytic_cracking/ |title=Fluidised catalytic cracking - Shell Global Solutions<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۳ اوت ۲۰۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110203090910/http://www.shell.com/home/content/globalsolutions/products_services/licensed_technologies/refining_technology/fluidised_catalytic_cracking/ |archivedate=۳ فوریه ۲۰۱۱ |dead-url=yes}}</ref>

== کاربردهای فناوری نانو در کراکینگ کاتالیزوری ==
کاتالیست‌های مورد استفاده در واحدهای کراکینگ، عموماً مواد [[جامد]] مانند [[زئولیت]]‌ها، هیدروسیلیکات آلومینیوم، [[بوکسیت]] و سیلیکا-آلومینا می‌باشد، لذا می‌توان از ساختارهای نانوکاتالیست‌های فوق استفاده کرد. علاوه بر آن به دلیل اینکه از فلزات فعال [[پلاتین]] (Pt) و [[رنیوم]] (Re) روی پایه‌های آلومینا و زئولیت نیز استفاده می‌شود، می‌توان به نانوذرات Pt-Re کاتالیستی اشاره کرد.
از دیگر کاتالیست‌های مورد استفاده مخلوط سیلیکا-آلومینا یا سیلیکا-مگنزیا ([[اکسید منیزیم]]) می‌باشد که نانوکاتالیست‌های [[سیلیسیم دی‌اکسید|سیلیکا]] و مگنزیا ساخته شده‌اند.<ref>Zhou,Bing and others.Nanotechnology in catalysis, Volume 3.Springer Science-Business Media.2007:ISBN 0-387-34687-2</ref>

== محصولات جانبی فرایند ==
همان‌طور که در سازوکار فرایند دیده می‌شود، علاوه بر آلکان‌های کوچکتر حاصل، برخی از هیدرو کربن‌های آروماتیک یا آلیفاتیک تولید می‌شوند؛ ولی مهم‌ترین [[محصول جانبی]] این فرایند [[دوده]] یا کک است. این ماده که به‌طور عمده از [[کربن]] تشکیل شده است، هم در کراکینگ گرمایی و هم در کراکینگ کاتالیزوری و بر روی کاتالیزگرها تشکیل می‌شود. دوده جزو مواد پر کاربرد و در عین حال ارزان قیمت است که در صنایعی چون [[لاستیک|لاستیک سازی]] و رنگ‌سازی به عنوان [[رنگدانه]] سیاه کاربرد دارد.<ref>Reza Sadeghbeigi.Fluid Catalytic Cracking Handbook.Elsevier,USA 2012 {{ISBN|978-0-12-386965-4|en}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[صنایع پتروشیمی]]
* [[پالایشگاه نفت]]
* [[بنزین پیرولیز خام]]
* [[هیدروکراکینگ]]

== واژه‌نامه ==
{{پانویس|گروه=واژه‌نامه|۲|چپ‌چین=بله}}

{{درگاه|مهندسی شیمی|انرژی}}

== منابع ==
{{پانویس|۲|جعبه=۳۰۰}}

== پیوند به بیرون ==
* [http://www.aiche.org/uploadedFiles/Conferences/DepartmentUploads/PDF/2008_Midwest_Regional_Collings_Refinery_Units_Streams.pdf توضیحاتی در مورد واحدهای اصلی پالایشگاه نفت در وبسایت مهندسی شیمی آمریکا (به انگلیسی)]{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}
* [https://web.archive.org/web/20150922131442/http://www.icheh.com/Files/Posts/Portal1/filmhydrocracking.swf فیلمی پیرامون واحد هیدروکراکینگ(خانه مهندسی شیمی ایران)]
* [http://chmltech.com/reactors/fcc.pps کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال(دانشگاه بریتیش کلمبیا) (به انگلیسی)]
* [http://www.thefccnetwork.com/ منابعی پیرامون کراکینگ کاتالیزوری بستر سیال (به انگلیسی)]

[[رده:اختراع‌های روسی]]
[[رده:پالایش نفت]]
[[رده:شیمی آلی]]
[[رده:فرایندهای شیمیایی]]
[[رده:گرماکافت]]