نمایش مبدأ برای چرخه بورن–هابر

[[پرونده:BornHaberLiF.PNG|بندانگشتی|300px|چپ|چرخه بورن-هابر برای تغییرات انتالپی استاندارد تشکیل [[فلورید لیتیم]]]]
'''چرخهٔ بورن-هابر''' <ref>{{Cite journal|date=2020-11-26|title=Born–Haber cycle|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Born%E2%80%93Haber_cycle&oldid=990697451|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>{{انگلیسی|Born–Haber cycle}} روشی برای تجزیه و تحلیل انرژی واکنش است که به دنبال نامِ دو تن از دانشمندان آلمانی [[ماکس بورن]] و [[فریتز هابر]]  که این روش را در سال 1919 ایجاد کردند نام گذاری شد.<ref>{{Cite journal|last=MORRIS|first=D. F. C.|last2=SHORT|first2=E. L.|date=6 December 1969|title=The Born-Fajans-Haber Correlation|url=http://dx.doi.org/10.1038/224950a0|journal=Nature|volume=224|issue=5223|pages=950–952|doi=10.1038/224950a0|issn=0028-0836|via=}}</ref><ref>M. Born ''[[:en:Verhandlungen der Deutschen Physikalischen Gesellschaft|Verhandlungen der Deutschen Physikalischen Gesellschaft]]'' 1919, ''21'', 679-685.</ref><ref>F. Haber ''Verhandlungen der Deutschen Physikalischen Gesellschaft'' 1919, ''21'', 750-768.</ref> [[کازیمیرز فاجانس]] نیز به صورت مستقل این روش را فرموله کرد و در همان شماره از همان مجله منتشر شد.<ref>K. Fajans ''Verhandlungen der Deutschen Physikalischen Gesellschaft'' 1919, ''21'', 714-722.</ref> این چرخه مربوط به تشکیل یک [[ترکیب یونی]] از واکنش یک [[فلز]] (اغلب یک عنصر از [[فلزات قلیایی|گروه ۱]] یا [[فلزات قلیایی خاکی|گروه ۲]] [[جدول تناوبی]]) با [[هالوژن|هالوژن ها]] یا عنصر [[غیرفلز]]<nowiki/>ی دیگر مانند [[اکسیژن]] است. چرخه‌های بورن-هابر عمدتاً به عنوان روشی برای محاسبه [[انتالپی]] [[شبکه بلوری|شبکه]] بکار می‌روند که به صورت مستقیم قابل اندازه‌گیری نیستند.

چرخه بورن–هابر در درجه اول به عنوان ابزاری برای محاسبه [[انرژی شبکه]] (یا [[آنتالپی|آنتاپی]] به‌طور دقیق تر) که نمی توان به به‌طور مستقیم اندازه گیری کرد، استفاده می شود. آنتالپی شبکه، تغییر آنتالپی است که در تشکیل یک ترکیب یونی از از یون های گازی ([[فرایند گرمازا]]) دخیل است. همچنین گاهی اوقات به عنوان انرژی مورد نیاز برای تجزیه یک ترکیب یونی به یون های گازی آن (فرایند گرماگیر) تعریف می شود. از [[قانون هس]] (Hess’s Law) برای محاسبه ی آنتالپی شبکه در چرخه بورن–هابر از شیوه مقایسه ی تغییر آنتالپی استانداردِ تشکیل یک ترکیب یونی (از عناصر) با آنتالپی مورد نیاز برای ساخت یون های گازی از عناصر استفاده می شود.

این روش محاسبه کمی پیچیده است. برای ساخت یون های گازی از عناصر لازم است عناصر را اتمی کنیم (هر کدام را به اتم های گازی تبدیل کنیم) و سپس اتم ها را [[یونش|یونیزه]] کنیم. اگر عنصر مورد نظر در شرایط عادی به صورت مولکول باشد، ابتدا باید آنتالپی تفکیک پیوند (معکوس [[آنتالپی پیوند]])  آن را در نظر بگیریم. انرژی مورد نیاز برای حذف یک یا چند [[الکترون]] برای ساخت [[کاتیون]]، برابر با مجموع انرژی های پیوسته ی فرایندی به نام [[یونش|یونیزاسیون]] است. به عنوان مثال، انرژی مورد نیاز برای تشکیل Mg<sup>2+</sup>، برابر است با انرژی یونیزاسیون حذف الکترون اول از  Mg ، به علاوه انرژی یونیزاسیون مورد نیاز برای حذف الکترون دوم از Mg<sup>+</sup> . میل ترکیبی الکترون به عنوان مقدار انرژی آزاد شده هنگام افزودن الکترون به یک اتم یا مولکول خنثی در حالت گازی برای تشکیل یون منفی تعریف می شود. 
[[پرونده:Born Haber Circle of Magnesium chloride full GERMAN.svg|بندانگشتی|چرخه بورن-هابر MgCl2]]

چرخه بورن–هابر تنها در مورد جامدات کاملا یونی مانند برخی از [[هالید]] های [[قلیایی]] کاربرد دارد. بیشتر ترکیبات شامل قسمت های [[پیوند کووالانسی|کووالانسی]] و یونی در [[پیوند شیمیایی]] و انرژی شبکه است که توسط یک چرخه ترمودینامیکی بورن-هابر نشان داده می شود.<ref>H. Heinz and U. W. Suter ''Journal of Physical Chemistry B''2004, ''108'', 18341-18352.</ref> برای تخمین [[قطبیت]] و بار اتمی ترکیبات قطبی می توان از چرخه بورن–هابرِ تعمیم داده شده استفاده کرد.

== نمونه ها ==
[[پرونده:Born-haber cycle LiF-mul.svg|بندانگشتی|چرخه بورن-هابر لیتیوم فلوراید]]

=== تشکیل LiF ===

آنتالپی تشکیل [[لیتیم|لیتیوم]] فلوراید (LiF) از عناصر آن لیتیوم و [[فلوئور]] به اشکال پایدار آنها در پنج مرحله در نمودار مدل شده است:

1 .تغییر آنتالپی اتمی آنتالپی لیتیوم

2. آنتالپی یونیزاسیون لیتیوم

3. آنتالپی اتمی فلوئور

4. میل الکترون به فلوریت

5. آنتالپی شبکه

محاسبه مشابه برای هر فلز دیگری غیر از لیتیوم یا هر فلز غیر فلوریت اعمال می شود.

مجموع انرژی برای هر مرحله از فرایند باید برابر با آنتالپی تشکیل فلز و غیر فلز باشد ، یعنی <math>{\displaystyle \Delta H_{f}}</math>

<math>\Delta H_{f} = V + \frac{1}{2}B + {IE}_{M}- {EA}_{X} + U_L</math>

* <math>V</math>: آنتالپی تصعید برای اتم های فلز (لیتیوم)
* <math>B</math>: انرژی پیوند (F2) است. ضریب 1/2، ضریب استوکیومتری F2 است. (Li + 1/2 F2 → LiF)
* <math>{IE}_{M}</math>: انرژی یونیزاسیون اتم فلز. (<math>{M} + \mathit{IE}_{M} -> {M^+} + e^-</math>)
* <math>{EA}_{X}</math>: میل الکترونی اتم غیر فلز. (فلوریت)
* <math>U_L</math>: انرژی شبکه (در اینجا گرمازا)

آنتالپی خالص تشکیل و چهار انرژی اول از پنج انرژی را می توان به صورت آزمایشی تعیین کرد ، اما انرژی شبکه را نمی توان مستقیماً اندازه گیری کرد. در عوض ، انرژی شبکه با کم کردن چهار انرژی دیگر در چرخه بورن–هابر از آنتالپی خالصِ تشکیل، محاسبه می شود.<ref>Moore, Stanitski, and Jurs. ''Chemistry: The Molecular Science.'' 3rd edition. 2008. ISBN 0-495-10521-X. pages 320–321.</ref>

واژه '''چرخه''' به این واقعیت اشاره دارد که می توان تغییر کل آنتالپی را برای یک فرایند چرخشی برابر و صفر دانست ، و شروع و پایان آن با LiF در مثال است. این منجر به معادله زیر می شود:

<math> 0 = - \Delta H_{f} + V + \frac{1}{2}B + {IE}_{M} - {EA}_{X} + U_L</math>

که معادلِ معادله قبلی است.

=== تشکیل NaBr ===

هنگامی که Na جامد است و Br2 مایع، گرمای تبخیر به معادله اضافه می شود:

  <math>\Delta H_{f} = V + \frac{1}{2}B + \frac{1}{2}\Delta_{vap}H + {IE}_{M} - {EA}_{X} + U_L</math>

<math>\Delta_{vap}H</math> [[آنتالپی تبخیر]] Br2 در واحد  kJ / mol است.

== منابع ==
{{پانویس}}
* {{یادکرد-ویکی|پیوند=http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Born–Haber_cycle&oldid=304083334|عنوان = Born–Haber cycle|بازیابی =۲۹ می ۲۰۱۱}}

{{شیمی-خرد}}

[[رده:شیمی حالت جامد]]
[[رده:شیمی حرارتی]]
[[رده:شیمی‌فیزیک]]
[[رده:فریتس هابر]]
[[رده:آلمان در ۱۹۱۶ (میلادی)]]
[[رده:علم در ۱۹۱۶ (میلادی)]]