نمایش مبدأ برای چرا اصلاً چیزی وجود دارد

[[Image:Sanzio 01 Parmenides.jpg|thumb|این سؤال در مورد فیلسوفان، حداقل از زمان [[پارمنیدس]] باستان (حدود ۵۱۵ قبل از میلاد) نوشته شده‌است.<ref>{{cite web|title=Poem of Parmenides: on nature|url=http://philoctetes.free.fr/parmenidesunicode.htm|website=philoctetes.free.fr|access-date=2 May 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Parmenides|url=https://www.worldhistory.org/Parmenides/|website=[[World History Encyclopedia]]|access-date=2 May 2017}}</ref>]]
پرسش‌هایی مانند « '''چرا چیزی هست ، به جای آنکه نباشد ؟''' » یا « '''چرا در اصل چیزی وجود دارد ؟''' »  یا « '''چرا به‌جای هیچ ، چیزی وجود دارد ؟''' » یا « '''چرا چیزها یا اشیاء هستند به‌جای اینکه نباشند ؟''' »توسط فیلسوفانی چون [[ابن سینا]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ابن‌سینا می‌پرسید «چرا چیزها وجود دارند درحالی‌که می‌توانستند نباشند؟»|نشانی=https://tarjomaan.com/news/9560/|وبگاه=ترجمان {{!}} علوم انسانی و ترجمه|بازبینی=2022-07-08|نام خانوادگی=Behnegarsoft.com|archive-date=۸ ژوئیه ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220708144414/https://tarjomaan.com/news/9560/|dead-url=yes}}</ref> ، [[گوتفرید لایبنیتس]] ،<ref>[https://archive.org/details/philosophicalwor00leibuoft "Principles of Nature and Grace"], 1714, [https://archive.org/stream/philosophicalwor00leibuoft#page/212/mode/2up/search/209 Article 7].</ref> [[لودویگ ویتگنشتاین]]<ref>"Not how the world is, is the mystical, but that it is." [https://www.gutenberg.org/files/5740/5740-pdf.pdf ''<nowiki/>'']''[[Tractatus Logico-Philosophicus]]'' 6.44</ref> و [[مارتین هایدگر]] در درازنای تاریخ فلسفه مطرح گردیده و به آن پرداخته شده‌است . فیلسوفان و صاحب نظرانی هستند که این پرسش را « مهم‌ترین پرسش اساسی [[متافیزیک]] » و فلسفه می‌‌دانند .<ref>Martin Heidegger, ''[[Introduction to Metaphysics (Heidegger)|Introduction to Metaphysics]]'', Yale University Press, New Haven and London (1959), pp. 7–8.</ref><ref>{{cite web|title=The Fundamental Question|url=https://www.hedweb.com/witherall/existence.htm|website=www.hedweb.com|access-date=26 April 2017}}</ref><ref>{{cite book|last1=Geier|first1=Manfred|title=Wittgenstein und Heidegger: Die letzten Philosophen|publisher=Rowohlt Verlag|isbn=978-3-644-04511-8|url=https://books.google.com/books?id=JUiFDQAAQBAJ&pg=PP166|page=166|language=de|date=2017}}</ref>    '''why there is something rather than nothing''' : چرا چیزی وجود دارد به جای هیچ چیز ؟

== مرور کلی ==
این پرسش به‌طور جامع مطرح می‌گردد نه در ارتباط به وجود چیزی مشخص مانند جهان یا [[فرضیه چندجهانی]]، [[بیگ بنگ]]، [[خدا]]، [[ریاضیات|قوانین ریاضیات]]، [[قانون علمی|قوانین فیزیکی]]، [[زمان]] و [[خودآگاهی]]. این پرسش را می‌توان به عنوان یک پرسش باز متافیزیکی دید.<ref>{{cite magazine|title=Metaphysics special: Why is there something rather than nothing?|url=https://www.newscientist.com/article/mg23130890-400-metaphysics-special-why-is-there-something-rather-than-nothing/|magazine=New Scientist|access-date=26 April 2017}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last1=Sorensen|first1=Roy|title=Nothingness|url=https://plato.stanford.edu/entries/nothingness/|encyclopedia=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|access-date=26 April 2017|date= 2015}}</ref><ref>{{cite book|last1=Dascal|first1=Marcelo|title=Leibniz: What Kind of Rationalist?|publisher=Springer|isbn=978-1-4020-8668-7|url=https://books.google.com/books?id=Da_oP3sJs1oC&pg=PA452|page=452|language=en|date=2008}}</ref><ref>{{cite book|last1=Goldschmidt|first1=Tyron|title=The Puzzle of Existence: Why Is There Something Rather Than Nothing?|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-24922-8|url=https://books.google.com/books?id=3XDMAgAAQBAJ|language=en|date=2014}}</ref>
[[File:Monad.svg|thumb|دایره نقطه‌دار توسط فیثاغورثیان و بعدها توسط یونانیان جهت نمایش اولین موجود متافیزیک به کار رفت، یعنی همان ''موناد''{{efn|Monad}} یا [[مطلق (فلسفه)|مطلق]]]]

== در رابطه با علیت ==
فیلسوف یونان باستان، [[ارسطو]]، استدلال نمود که هر چیزی باید یک علت داشته باشد تا این‌که در نهایت به [[محرک بی‌حرکت|علت بی‌علت]] می‌رسد ([[علل اربعه]]).

[[دیوید هیوم]] استدلال نمود که، هرچند ما انتظار داریم تا هر چیزی علتی داشته باشد چون نظر به تجربه ما، علت‌های [[ضرورت متافیزیکی|ضروری]] هستند، اما ممکن است برای ساختن جهان، که از محدوده تجربه مان خارج است، نیازی به علت نبوده باشد.<ref>{{cite book|last1=Gutting|first1=Gary|title=Talking God: Philosophers on Belief|publisher=W.W. Norton & Company|isbn=978-0-393-35282-5|url=https://books.google.com/books?id=O96aCwAAQBAJ&pg=PT55|language=en|date=2016}}{{page needed|date=December 2017}}</ref>

[[برتراند راسل]] در این رابطه موضع «حقیقت غیرقابل تفسیر»{{efn|brute fact}} را اختیار نموده و گفت که، «من فقط می‌گویم که جهان وجود دارد و بس».<ref>{{cite web|url=http://strangenotions.com/5-reasons-why-the-universe-cant-be-merely-a-brute-fact/|title=5 Reasons Why the Universe Can't Be Merely a Brute Fact: Strange Notions|date=12 July 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.scandalon.co.uk/philosophy/cosmological_radio.htm|title=Transcript of the Russell/Copleston radio debate |work=Philosophy of Religion}}</ref>

فیلسوف «بریان لفتو»{{efn|Brian Leftow}} استدلال نموده‌است که این پرسش نمی‌تواند یک توجیه [[علیت|علی]] (چون هر علتی باید از خود علتی داشته باشد) یا توجیه [[ممکن خاص (فلسفه)|محتمل الوقوع]] داشته باشد (چون عواملی که ممکن الوقوع بودن را به وجود می‌آورند باید از قبل وجود داشته باشند) و این‌که اگر پاسخی موجود باشد باید چیزی باشد که وجود قطعی دارد (یعنی چیزی که فقط وجود دارد نه چیزی که معلول باشد).<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |عنوان=Brian Leftow – Closer To Truth |بازبینی=۱۵ نوامبر ۲۰۲۱ |archive-date=۲۱ مه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521102021/https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |dead-url=yes }}</ref>

فیلسوف «ویلیام فری» استدلال می‌نماید که دو گزینه‌ای که می‌تواند وجود را توضیح دهد این است که اشیاء یا [[حالت ایستا|برای همیشه موجود بوده‌اند]] یا [[نظریه خلق‌الساعه|به‌طور خلق‌الساعه]] ظاهر شده‌اند. در هر حالت، وجود حقیقتی است که برای آن علتی وجود ندارد.<ref>{{Cite web|last=Free|first=William|date=March 22, 2021|title=The Reason|url=http://philosophersunion.org/}}</ref>

== توجیهات ==
[[گوتفرید ویلهلم لایبنیتس]] نوشت:

{{quote|چرا به‌جای هیچ چیز، چیزی وجود دارد؟ دلیل کافی [...] در ماده‌ای یافت می‌شود که [...] یک موجود ضروری است و علت وجودش در خود آن ماده است.<ref>''[[Monadology|Monadologie]]'' (1714). [[Nicholas Rescher]], trans. , 1991. ''The Monadology: An Edition for Students''. University of Pittsburgh Press, p. 135.</ref>}}

فیلسوف فیزیک «دین ریکلز»{{efn|Dean Rickles}} استدلال نموده که ممکن است ارقام و ریاضیات (یا قوانین زیربنایی‌شان) الزاماً وجود داشته باشند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |عنوان=Dean Rickles – Closer To Truth |بازبینی=۱۵ نوامبر ۲۰۲۱ |archive-date=۲۱ مه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521102021/https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |dead-url=yes }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |عنوان=Michael Kuhn (to Christopher Ishaam) – Closer To Truth |بازبینی=۱۵ نوامبر ۲۰۲۱ |archive-date=۲۱ مه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521102021/https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |dead-url=yes }}</ref>

فیزیک‌دان [[مکس تگمارک]] در مورد فرضیه جهان ریاضی نوشت و استدلال می‌نماید که تمامی ساختارهای ریاضی به‌طور فیزیکی وجود دارند و جهان فیزیکی یکی از آن ساختارها است. بر اساس این فرضیه، جهان به‌خاطر [[اصل انسان‌نگر]] ظاهراً برای زندگی هوشمندانه به‌خوبی تنظیم شده‌است و بیشتر جهان‌ها خالی از حیات هستند.<ref>{{Cite journal |arxiv = 0704.0646|doi = 10.1007/s10701-007-9186-9|title = The Mathematical Universe|year = 2008|last1 = Tegmark|first1 = Max|journal = Foundations of Physics|volume = 38|issue = 2|pages = 101–150|bibcode = 2008FoPh...38..101T|s2cid = 9890455}}</ref>

== نقدهای پرسش ==
فیلسوف [[استیون لاو]] می‌گوید که ممکن است نیازی به پاسخ به این پرسش نباشد، چون کوشش بر این است تا پرسشی که خارج از [[آگاهی پیرامونی-هنگامی|محیط پیرامونی-هنگامی]] است از درون محیط پیرامونی-هنگامی پاسخ داده شود. وی این پرسش را با این سؤال مقایسه می‌کند که «شمال [[قطب شمال]] کدام سو است؟»<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |عنوان=Stephen Law – Closer To Truth |بازبینی=۱۵ نوامبر ۲۰۲۱ |archive-date=۲۱ مه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521102021/https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |dead-url=yes }}</ref> متفکر فلسفی برجسته «سیدنی مورجنبیسیر»{{efn|Sidney Morgenbesser}} این پرسش را با یک گفته کوتاه پاسخ داد: «اگر هیچ چیزی وجود نمی‌داشت شما باز هم شکایت می‌کردید!»،<ref>''There are two errors in the {{not a typo|the}} title of this book: A sourcebook of philosophical puzzles, paradoxes and problems'', Robert M. Martin, p. 4, {{ISBN|1-55111-493-3}}</ref><ref>{{cite book |last1=Goldstein |first1=Rebecca |author-link= Rebecca Goldstein |title=36 Arguments for the Existence of God: A Work of Fiction |url=https://archive.org/details/36argumentsforex0000gold |year=2011 |publisher=Vintage Contemporaries |isbn=978-0-307-45671-7 |page=[https://archive.org/details/36argumentsforex0000gold/page/349 349] |quote= The Cosmological Argument, like The Argument from the Big Bang and The Argument from the Intelligibility of the Universe, is an expression of our cosmic befuddlement at the question, why is there something rather than nothing? The late philosopher [[Sidney Morgenbesser]] had a classic response to this question: "And if there were nothing? You'd still be complaining!"}}</ref> یا «حتی اگر هیچ چیزی نمی‌بود، شما هنوز هم قانع نمی‌شدید!».<ref>''Why Does the World Exist?: An Existential Detective Story'', [[Jim Holt (philosopher)|Jim Holt]], p. 17, Liveright, 2013, {{ISBN|0-87140-359-5}}</ref>

=== فیزیک کافی نیست ===
فیزیک‌دانانی چون [[استیون هاوکینگ]] و [[لاورنس کراوس]] توضیحاتی پیشکش نموده‌اند که متکی بر [[مکانیک کوانتومی]] بوده و می‌گویند که [[حالت خلأ]] کوانتومی، [[ذره مجازی|ذرات مجازی]] و [[کف کوانتومی]] به‌طور خودبه‌خود خلق می‌شوند، که این امر از نظر ریاضی توسط فیزیک‌دانان در [[ووهان]] به اثبات رسیده‌است.<ref name="urlBBC - Earth - Why is there something rather than nothing?">{{cite web |url=http://www.bbc.com/earth/story/20141106-why-does-anything-exist-at-all |title=BBC - Earth - Why is there something rather than nothing? |format= |accessdate=}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=He|first1=Dongshan|last2=Gao|first2=Dongfeng|last3=Cai|first3=Qing-yu|date=2014-04-03|title=Spontaneous creation of the universe from nothing|url=https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevD.89.083510|journal=Physical Review D|volume=89|issue=8|pages=083510|doi=10.1103/PhysRevD.89.083510|arxiv=1404.1207|bibcode=2014PhRvD..89h3510H|s2cid=118371273}}</ref> [[فرانک ویلچک]] برنده جایزه نوبل فیزیک با این کلام قصار مورد تحسین قرار گرفته‌است که «هیچ، بی‌ثبات است».{{efn|nothing is unstable، در انگلیسی ایهام دارد. «هیچ چیز، بی‌ثبات است» یا «هیچ چیز بی‌ثبات نیست»}} با این حال، این پاسخ فیزیک‌دان [[شان کارول]] را ارضاء نکرده و او استدلال می‌نماید که کلام قصار ویلچک{{efn|Wilczek}} تنها در رابطه با وجود ماده صدق می‌کند، اما نه در مورد وجود [[حالت کوانتومی|حالت‌های کوانتومی]]، فضا-زمان یا جهان به‌طور کل.<ref>{{Cite arxiv|last=Carroll|first=Sean M.|date=2018-02-06|title=Why Is There Something, Rather Than Nothing?|class=physics.hist-ph|eprint=1802.02231v2|language=en}}</ref>

=== خدا کافی نیست ===
فیلسوف «روی سورنسن»{{efn|Roy Sorensen}} در ''[[دانشنامه فلسفه استنفورد]]'' می‌نویسد که پاسخ به این پرسش ذاتاً برای بیشتر فیلسوفان ممکن نیست، مانند [[تربیع دایره]] و حتی خدا هم‌پاسخ قانع کننده‌ای بخش ارایه نمی‌کند:

{{Quote|«برای تشریح این‌که چیزی وجود دارد، ما به‌طور معیاری به موجودیت چیزی دیگر رجوع می‌کنیم… به‌طور مثال، اگر ما این پاسخ را بدهیم که 'چیزی وجود دارد چون طراح مطلق خواسته تا چیزی وجود داشته باشد'، پس توضیح ما وجود طراح مطلق را مسلم فرض می‌کند. کسی که این پرسش را به روش جامع طرح می‌کند، موجودیت یک طراح مطلق را به عنوان نقطه آغاز مسلم فرض نمی‌کند. اگر توضیح نتواند با یک شی آغاز شود، پس مشکل خواهد بود تا توضیح امکان‌پذیر باشد. برخی فیلسوفان نتیجه‌گیری می‌کنند که پرسش 'چرا به‌جای هیچ چیز، چیزی وجود دارد؟' بی‌جواب است. آن‌ها فکر می‌کنند که این پرسش با تحمیل کردن تقاضا برای توضیح غیرممکن بی‌جواب است، یعنی، 'استنتاج وجود چیزی بدون استفاده از فرضیه‌های که وجود دارند'. منطق‌دان‌ها نباید از ناتوانی خود برای انجام این استنتاج شرمنده باشند، همان‌گونه که هندسه دانان از ناتوانی خود برای تربیع دایره شرمسار نیستند.»<ref>{{cite web |last1=Sorensen |first1=Roy |title=Nothingness |url=https://plato.stanford.edu/entries/nothingness/#TheExpFraForQue |website=Stanford Encyclopedia of Philosophy |publisher=Stanford |access-date=20 April 2019}}</ref>}}

=== استدلال این‌که «هیچ چیز» غیرممکن است ===
[[فلسفه پیشاسقراطی|فیلسوف پیشاسقراطی]] [[پارمنیدس]] از جمله نخستین [[فلسفه غرب|متفکران غربی]] بود که ممکن بودن هیچ را زیر سؤال برد. متفکران زیاد دیگری چون «بیدی راندلی»{{efn|Bede Rundle}}{{رچ}}<ref>{{cite news|last1=Kanterian|first1=Edward|title=Bede Rundle obituary|url=https://www.theguardian.com/world/2011/oct/31/bede-rundle|work=The Guardian|date=31 October 2011}}</ref> این پرسش را مطرح نموده‌اند که آیا [[هیچ]] یک امکان هستی‌شناختی است؟ استدلال می‌شود که همهٔ آنچه دربرگیرنده هیچ (عدم) است یک امکان‌ناپذیری است چون از قبل یک هستی وجود دارد و توقف هستی نمی‌تواند آن را پاک کند. این استدلال به نحوی با «[[می‌اندیشم پس هستم]]» قابل قیاس است.<ref name="CTT-BR">{{cite web |title=Bede Rundle |url=https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |website=Closer to Truth |access-date=16 December 2019 |format=Video |archive-date=۲۱ مه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521102021/https://www.closertotruth.com/series/why-there-something-rather-nothing |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/news/achenblog/wp/2013/05/14/why-theres-something-rather-than-nothing/|title=Why there's something rather than nothing|work=Washington Post}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.closertotruth.com/articles/levels-nothing-robert-lawrence-kuhn|title=Levels of Nothing by Robert Lawrence Kuhn – Closer To Truth|access-date=۱۵ نوامبر ۲۰۲۱|archive-date=۲۵ آوریل ۲۰۱۷|archive-url=https://web.archive.org/web/20170425031434/https://www.closertotruth.com/articles/levels-nothing-robert-lawrence-kuhn|dead-url=yes}}</ref><ref>[https://www.hedweb.com/nihilism/nihilfil.htm Why Does Anything Exist?]</ref>

=== عدم وجود ===
فیلسوف معاصر روی سورنسن این نوع استدلال را رد نموده‌است. وی استدلال می‌نماید که کنجکاوی ممکن است، «حتی اگر مشخص شود که گزاره ضرورتاً صادق است». به‌طور نمونه، یک «''[[تعلیق به محال]]'' که ثابت می‌کند <math>1-\tfrac{1}{3}+\tfrac{1}{5}-\tfrac{1}{7}\cdots</math> به <math>\tfrac{\pi}{4}</math> همگراست» نشان می‌دهد که عدم همگرایی به <math>\tfrac{\pi}{4}</math> غیرممکن است. هرچند، این تعلیق به محال هیچ بینشی فراهم نمی‌کند که چرا عدم همگرایی به <math>\tfrac{\pi}{4}</math> غیرممکن است. به همین ترتیب، حتی اگر «هیچ» ناممکن باشد، پرسیدن این سؤال که چرا عدم-وجود یا هیچ غیرممکن است، یک پرسش معتبر می‌باشد.<ref>{{cite encyclopedia|last=Sorensen|first=Roy|title=Nothingness|date=2020|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2020/entries/nothingness/|encyclopedia=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Spring 2020|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|access-date=2020-09-07}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[وجود]]
* [[علیت]]
* [[کیهان‌زایی]]
* [[برهان علیت]]
* [[آفرینش (ابداع)]]
* [[هیچ چیز از هیچ حاصل نمی‌شود]]
* [[مسئله کلیات]]
* [[موجودیت]]

== یادداشت‌ها ==
{{یادداشت‌ها|۲}}

== منابع ==
{{پانویس|چپ‌چین=بله|۲}}

== برای مطالعه بیشتر ==
{{چپ‌چین}}
* {{cite book |last1=Sorensen |first1=Roy |editor-first1=Edward N.| editor-last1=Zalta|title=Nothingness |url=https://plato.stanford.edu/entries/nothingness/ |website=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]|year=2020 |publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University}}
* {{cite book|last1=Kuhn|first1=Robert Lawrence| author-link = Robert Lawrence Kuhn|editor1-last=Leslie|editor1-first=John| editor1-link =John A. Leslie|title=The mystery of existence: why is there anything at all?|url=https://archive.org/details/mysteryofexisten0000lesl|date=2013|publisher=John Wiley & Sons|location=Chichester [England]|isbn=978-0-470-67355-3}}
* {{cite book|last1=Holt|first1=Jim| author-link = Jim Holt (philosopher)|title=Why does the world exist?: an existential detective story|date=2012|publisher=Liveright Pub. Corp.|location=New York|isbn=978-0-87140-409-1|edition=1st|title-link=Why Does the World Exist?}}
{{پایان چپ‌چین}}

== پیوند به بیرون ==
{{چپ‌چین}}
* [https://www.closertotruth.com/topics/cosmos/mystery-existence/why-anything-all Why Anything at All?], ''[[Closer to Truth]]''
{{پایان چپ‌چین}}

{{فلسفه|state=collapsed}}
{{متافیزیک|state=collapsed}}
{{فلسفه دین|state=collapsed}}
{{نوار درگاه|فلسفه|فیزیک|اخترشناسی|دانش{{!}}علم}}

[[رده:آزمایش فکری در فلسفه ذهن]]
[[رده:آزمایش فکری در فیزیک]]
[[رده:آزمایش‌های فکری]]
[[رده:ارسطو]]
[[رده:استدلال]]
[[رده:اصل‌ها]]
[[رده:اگزیستانسیالیسم]]
[[رده:امکان]]
[[رده:برهان‌ها در فلسفه ذهن]]
[[رده:برهان‌های اثبات بودن خدا]]
[[رده:برهان‌های اثبات نبودن خدا]]
[[رده:برهان‌های فلسفی]]
[[رده:پارمنیدس]]
[[رده:تاریخ ادیان]]
[[رده:تاریخ ایده‌ها]]
[[رده:تاریخ علم]]
[[رده:تاریخ فلسفه]]
[[رده:تاریخ منطق]]
[[رده:تجربه‌گرایی]]
[[رده:تجرید]]
[[رده:تصادفی]]
[[رده:جبرگرایی]]
[[رده:خردگرایی]]
[[رده:ذهن]]
[[رده:زمان]]
[[رده:سیستم فلسفی ارسطو]]
[[رده:ضرورت]]
[[رده:ظهوریافتگی]]
[[رده:علیت]]
[[رده:فرافلسفه]]
[[رده:فرانظریه علم]]
[[رده:فرانظریه]]
[[رده:فرض (استدلال)]]
[[رده:فرهنگ غربی]]
[[رده:فضا]]
[[رده:فضازمان]]
[[رده:فلسفه ارسطو]]
[[رده:فلسفه تحلیلی]]
[[رده:فلسفه دین]]
[[رده:فلسفه ذهن]]
[[رده:فلسفه زمان]]
[[رده:فلسفه طبیعی]]
[[رده:فلسفه علم]]
[[رده:فلسفه غربی]]
[[رده:فلسفه فیزیک]]
[[رده:فلسفه قاره‌ای]]
[[رده:کیفیت‌های ذهنی]]
[[رده:کیهان‌زایی]]
[[رده:متافیزیک در علم]]
[[رده:متافیزیک دین]]
[[رده:متافیزیک ذهن]]
[[رده:متافیزیک]]
[[رده:مسئله‌های فلسفی]]
[[رده:معرفت‌شناسی]]
[[رده:مفاهیم فرافلسفه]]
[[رده:مفاهیم فلسفه علم]]
[[رده:مفاهیم متافیزیک یونان باستان]]
[[رده:مفاهیم معرفت‌شناسی یونان باستان]]
[[رده:مفاهیم معرفت‌شناسی]]
[[رده:مفاهیم در متافیزیک]]
[[رده:مفهوم‌ها در منطق]]
[[رده:مفهوم‌های اگزیستیانسیالیست]]
[[رده:مفهوم‌های فلسفه ذهن]]
[[رده:مفهوم‌های فلسفی]]
[[رده:منطق]]
[[رده:نظریه‌ها]]
[[رده:نظریه‌های شناخت‌شناسی]]
[[رده:نظریه‌های فلسفی]]
[[رده:نظریه‌های متافیزیک]]
[[رده:واقعیت]]
[[رده:هستی‌شناسی]]