نمایش مبدأ برای پیش‌نویس:فراماده ی صوتی

{{فنی|date=July 2020}}

'''فراماده آکوستیک''' ، '''کریستال صوتی''' یا '''کریستال فنونیک''' ، ماده ای است که برای کنترل، هدایت و دستکاری امواج صوتی یا [[فونون|فونون ها]] در [[گاز|گازها]] ، [[مایع|مایعات]] و [[جامد|جامدات]] ( [[ساختار بلوری|شبکه های بلوری]] ) طراحی شده است. کنترل امواج صوتی از طریق دستکاری پارامترهایی مانند [[مدول حجمی]] ''β'' ، [[چگالی]] ''ρ'' و کایرالیته (چرخش پذیری) انجام می شود. آن‌ها می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که امواج صوتی را در فرکانس‌های خاصی یا انتقال دهند، یا به دام انداخته و تقویت کنند. در حالت دوم، ماده یک [[تشدیدگر|رزوناتور صوتی (تشدیگر آکوستیک)]] است.

{{مکانیک محیط‌های پیوسته}}

فرامواد آکوستیک برای مدل‌سازی و پژوهش در مورد پدیده‌های صوتی در مقیاس بسیار بزرگ مانند [[موج لرزه‌ای|امواج لرزه‌ای]] و [[زمین‌لرزه|زمین لرزه]] و همچنین پدیده‌های بسیار کوچک مانند اتم‌ها استفاده می‌شود. در حالت دوم به دلیل مهندسی باندگپ ممکن است:  فرامواد صوتی می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که باندگپ‌هایی برای فونون‌ها نشان دهند، مشابه [[نوار ممنوعه|باندگپ‌]] های موجود برای [[نظریه نوارها|الکترون ها در جامدات]] یا [[لایه الکترونی|اوربیتال های الکترونی]] در اتم ها. این امر همچنین باعث شده است که کریستال فونونیک به یکی از اجزای مورد تحقیق گسترده در فناوری‌های کوانتومی و آزمایش‌هایی که [[پدیده‌های کوانتومی ماکروسکوپی|مکانیک کوانتومی را]] بررسی می‌کنند تبدیل کند. شاخه‌های مهم فیزیک و فناوری که به شدت به فرامواد صوتی وابسته هستند، شامل پژوهش در مواد با ضریب شکست منفی و  [[اپتومکانیک کاواک|اپتومکانیک (کوانتومی)]] میشوند.
[[پرونده:Órgano,_de_Eusebio_Sempere_Juan.JPG|بندانگشتی|400x400پیکسل| ااثر هنری '''"Órgano"''' ساخته مجسمه‌ساز اوسبیو سمپره یک نمونه بزرگ‌مقیاس از یک کریستال فونونیک است. این اثر از آرایه‌ای دوره‌ای از استوانه‌ها در هوا (به‌عنوان "فراماده" یا "ساختار کریستالی") تشکیل شده است و ابعاد و الگوی آن به‌گونه‌ای طراحی شده که امواج صوتی با فرکانس '''1670 هرتز''' را به شدت تضعیف می‌کند. این اثر اولین شواهد وجود باندگپ‌های فونونیک در ساختارهای دوره‌ای را ارائه داد. ]]

== تاریخچه ==
{{بیشتر|Acoustic wave|Transfer-matrix method (optics)#Acoustic waves|selfref=yes|category=no}}
فرامواد صوتی از تحقیقات و دستاوردهای مرتبط با [[فراماده|فرامواد]] ایجاد شده‌اند. یتوسعه یافته‌اند. ایده یک ماده نوین در ابتدا توسط ویکتور وسلاگو در سال 1967 مطرح شد، اما تا حدود 33 سال بعد به واقعیت نپیوست. در اواخر دهه 1990، [[جان پندری]] عناصر اساسی فرامواد را تولید کرد. این مواد ترکیب شدند و مواد با ضریب شکست منفی برای اولین بار در سال 2000 به تحقق پیوستند و پاسخ‌های نوری و مادی ممکن را گسترش دادند. تحقیقات در زمینه فرامواد صوتی نیز با هدف مشابه، یعنی گسترش پاسخ‌های مواد با استفاده از امواج صوتی، پیش می‌رود. <ref name="JC-Bose-honored">
{{Cite journal|last=D.T.|first=Emerson|date=December 1997|title=The work of Jagadis Chandra Bose: 100 years of millimeter-wave research|journal=IEEE Transactions on Microwave Theory and Techniques|volume=45|issue=12|page=2267|bibcode=1997ITMTT..45.2267E|doi=10.1109/22.643830}} A facility of the NSF provides added material to the original paper - [http://www.tuc.nrao.edu/~demerson/bose/bose.pdf The Work of Jagadis Chandra Bose: 100 Years of MM-Wave Research].</ref> <ref name="JC-Bose-paper">
{{Cite journal|last=Bose|first=Jagadis Chunder|author-link=Jagadish Chandra Bose|date=1898-01-01|title=On the Rotation of Plane of Polarisation of Electric Waves by a Twisted Structure|journal=Proceedings of the Royal Society|volume=63|issue=1|pages=146–152|bibcode=1898RSPS...63..146C|doi=10.1098/rspl.1898.0019}}</ref>   <ref>{{Cite journal|last=Shelby|first=R. A.|last2=Smith|first2=D. R.|last3=Schultz|first3=S.|year=2001|title=Experimental verification of a negative index of refraction|journal=Science|volume=292|issue=5514|pages=77–79|bibcode=2001Sci...292...77S|citeseerx=10.1.1.119.1617|doi=10.1126/science.1058847|pmid=11292865}}</ref>

تحقیقات با استفاده از فرامواد صوتی در سال 2000 با ساخت و نمایش کریستال‌های صوتی در یک مایع آغاز شد. <ref name="soniccrystals">{{Cite journal|last=Zhengyou Liu|first=Liu|last2=Xixiang Zhang|last3=Yiwei Mao|last4=Y. Y. Zhu|last5=Zhiyu Yang|last6=C. T. Chan|last7=Ping Sheng|year=2000|title=Locally Resonant Sonic Materials|journal=Science|volume=289|issue=5485|pages=1734–1736|bibcode=2000Sci...289.1734L|doi=10.1126/science.289.5485.1734|pmid=10976063}}</ref> سپس، رفتار '''رزوناتور حلقه شکافته''' به حوزه تحقیقات فرامواد صوتی انتقال داده شد. <ref name="comp">{{Cite journal|last=Smith|first=D. R.|last2=Padilla|first2=WJ|last3=Vier|first3=DC|last4=Nemat-Nasser|first4=SC|last5=Schultz|first5=S|year=2000|title=Composite Medium with Simultaneously Negative Permeability and Permittivity|journal=Physical Review Letters|volume=84|issue=18|pages=4184–7|bibcode=2000PhRvL..84.4184S|doi=10.1103/PhysRevLett.84.4184|pmid=10990641|doi-access=free}}</ref> پپس از آن، پارامترهای دوگانه منفی (مانند مدول حجمی مؤثر''β''<sub>eff</sub> چگالی مؤثر''ρ''<sub>eff</sub>  ) توسط این نوع محیط تولید شدند.<ref name="acousticdbleneg">{{Cite journal|last=Li|first=Jensen|last2=C. T. Chan|year=2004|title=Double-negative acoustic metamaterial|url=http://repository.ust.hk/ir/bitstream/1783.1-29571/1/PhysRevE.70.055602.pdf|journal=Phys. Rev. E|volume=70|issue=5|page=055602|bibcode=2004PhRvE..70e5602L|doi=10.1103/PhysRevE.70.055602|pmid=15600684}}</ref> در ادامه، گروهی از محققان طراحی و نتایج آزمایش یک عدسی فراماده اولتراسونیک برای متمرکز کردن امواج صوتی با فرکانس '''60 کیلوهرتز''' را ارائه کردند. <ref name="underwaterlens09">{{Cite journal|last=Thomas|first=Jessica|last2=Yin|first2=Leilei|last3=Fang|first3=Nicholas|date=2009-05-15|title=Metamaterial brings sound into focus|journal=Physics|volume=102|issue=19|page=194301|arxiv=0903.5101|bibcode=2009PhRvL.102s4301Z|doi=10.1103/PhysRevLett.102.194301|pmid=19518957}}</ref>

[[مهندسی صوت‌شناسی|مهندسی آکوستیک]] معمولاً با کنترل نویز ، [[سونوگرافی|سونوگرافی پزشکی]] ، [[سونار]] ، [[ضبط و بازتولید صدا|بازتولید صدا]] و اندازه‌گیری برخی خواص فیزیکی دیگر با استفاده از صوت سروکار دارد. با استفاده از فرامواد صوتی، می‌توان جهت حرکت صوت در یک محیط را از طریق دستکاری ضریب شکست صوتی کنترل کرد. به این ترتیب، قابلیت‌های فناوری‌های صوتی سنتی گسترش می‌یابد، به‌عنوان مثال، در نهایت امکان مخفی کردن برخی اشیاء از شناسایی صوتی فراهم می‌شود.

اولین کاربرد صنعتی موفق فراماده صوتی در زمینه عایق‌کاری هواپیما بود که به‌منظور کاهش نویز و ارتعاشات در داخل هواپیما و بهبود راحتی مسافران آزمایش شد. این فرامواد با استفاده از ویژگی‌های خاص خود در مهار امواج صوتی، قادر به کاهش سر و صدا در فرکانس‌های خاص بودند. <ref>{{Cite web|url=http://www.acousticmetamaterial.com/|title=New Acoustic Insulation Metamaterial Technology for Aerospace|website=New Acoustic Insulation Metamaterial Technology for Aerospace|language=en-US|accessdate=2017-09-25}}</ref>

== اصول اولیه ==
خواص فرامواد صوتی معمولاً از ساختار آن‌ها ناشی می‌شود نه از ترکیب‌شان. این خواص با استفاده از تکنیک‌هایی مانند ساخت کنترل‌شده ناهماهنگی‌های کوچک ایجاد می‌شوند تا رفتار مؤثر ماکروسکوپی را به نمایش بگذارند..  <ref name="smithmetamaterials1">{{Cite web|last=Smith|first=David R.|authorlink=David R. Smith (physicist)|title=What are Electromagnetic Metamaterials?|website=Novel Electromagnetic Materials|publisher=The research group of D.R. Smith|date=2006-06-10|url=http://people.ee.duke.edu/~drsmith/about_metamaterials.html|accessdate=2009-08-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090720003945/http://people.ee.duke.edu/~drsmith/about_metamaterials.html|archivedate=July 20, 2009}}</ref>

=== مدول حجمی و چگالی جرمی ===
مدول حجمی β معیاری از مقاومت یک ماده در برابر فشرده‌سازی یکنواخت است. این مقدار به‌عنوان نسبت افزایش [[فشار]] که برای ایجاد یک کاهش نسبی مشخص در حجم لازم است، تعریف می‌شود. 

[[چگالی|چگالی جرمی]] (یا به‌طور خلاصه "چگالی") یک ماده به عنوان [[جرم (فیزیک)|جرم]] در واحد حجم تعریف می‌شود و معمولاً بر حسب گرم بر سانتی‌متر مکعب ('''g/cm³''') بیان می‌شود.  در هر سه حالت کلاسیک ماده—گاز، مایع یا جامد—چگالی با تغییر دما یا فشار تغییر می‌کند، به‌طوری که گازها بیشترین حساسیت را به این تغییرات دارند. دامنه چگالی‌ها بسیار گسترده است: از 15^10 '''g/cm³''' برای [[ستاره نوترونی|ستاره های نوترونی]] ، 1.00 گرم بر سانتی متر <sup>مکعب</sup> برای آب، تا 1.2× <sup>10-3</sup> گرم بر سانتی متر <sup>مکعب</sup> برای هوا. <ref name="densitygroiler" /> 

پپارامترهای مرتبط دیگر شامل موارد زیر هستند:

[[چگالی سطح|چگالی سطحی]] که جرم در واحد مساحت (دو بعدی)

[[چگالی خطی]] - جرم در واحد طول (یک بعدی)

[[چگالی نسبی]] که چگالی یک ماده را نسبت به چگالی یک ماده مرجع، مانند آب، نشان می‌دهد.

برای مواد آکوستیک و فرامواد آکوستیک، هم مدول حجمی و هم چگالی به‌عنوان پارامترهای مؤلفه‌ای عمل می‌کنند که ضریب شکست آن‌ها را تعیین می‌کنند. ضریب شکست آکوستیک مشابه [[ضریب شکست|مفهوم مورد استفاده در اپتیک]] است، اما به جای [[تابش الکترومغناطیسی|امواج الکترومغناطیسی]] ، به [[موج اس|امواج فشار یا برشی]] مربوط می شود.

=== مدل نظری ===
[[پرونده:Pconetwothree.jpg|چپ|بندانگشتی|400x400پیکسل| مقایسه ساختارهای کریستال فونونیک یک‌بعدی (1D)، دو‌بعدی (2D) و سه‌بعدی (3D) که در آن فراماده تغییرات دوره‌ای سرعت صدا را در ابعاد 1، 2 و 3 (به‌ترتیب از چپ به راست) نشان می‌دهد.]]
فرامواد صوتی یا کریستال‌های فونونیک را می‌توان به‌عنوان معادل آکوستیکی [[بلورهای فوتونیکی|کریستال‌های فوتونی]] در نظر گرفت: به‌جای امواج الکترومغناطیسی (فوتون‌ها) که از طریق ماده‌ای با ضریب شکست نوری به‌طور دوره‌ای تغییر یافته حرکت می‌کنند (که منجر به تغییر [[سرعت نور]] می‌شود)، کریستال فونونیک شامل امواج فشار (فونون‌ها) است که از طریق ماده‌ای با ضریب شکست صوتی به‌طور دوره‌ای تغییر یافته حرکت می‌کنند و منجر به تغییر [[سرعت صوت]] می شود.

افزون بر مفاهیم موازی ضریب شکست و ساختار بلوری، امواج الکترومغناطیسی و صوتی هر دو به طور ریاضی با [[معادله موج]]  توصیف می‌شوند.

امواج الکترومغناطیسی و امواج صوتی از نظر ریاضی مشابهت‌هایی دارند، چرا که هر دو با معادله موج توصیف می‌شوند. این معادله نحوه‌ی انتشار این امواج را در فضا و زمان مشخص می‌کند. در حالی که امواج الکترومغناطیسی به‌طور معمول از میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی تشکیل می‌شوند، امواج صوتی به حرکت ذرات در یک محیط (معمولاً هوا یا مایع) وابسته هستند.

ساده‌ترین تحقق یک فراماده صوتی می‌تواند شامل حرکت یک موج فشار از طریق یک صفحه با ضریب شکست به‌طور دوره‌ای تغییر یافته در یک بعد باشد. در این حالت، رفتار موج از طریق صفحه یا "لایه" می‌تواند با استفاده از ماتریس های انتقال پیش‌بینی و تحلیل شود. این روش در اپتیک رایج است، جایی که برای توصیف امواج نور که از طریق یک [[بازتابنده براگ توزیعی|بازتابنده براگ توزیع شده]] حرکت می‌کنند، استفاده می‌شود.
 {{div col|colwidth=22em}}
*[[Acoustic dispersion]]
*[[Metamaterial cloaking]]
*[[Metamaterial]]
*[[Metamaterial absorber]]
*[[Metamaterial antennas]]
*[[Negative index metamaterials]]
*[[Photonic metamaterials]]
*[[Photonic crystal]]
*[[Seismic metamaterials]]
*[[Split-ring resonator]]
*[[Superlens]]
*[[Tunable metamaterials]]
*[[Transformation optics]]
{{div col end}}

=== فرامواد آکوستیک با ضریب شکست منفی ===
در برخی [[باند طیفی|باندهای فرکانسی]] خاص، چگالی جرم مؤثر و مدول حجمی ممکن است منفی شوند. این امر منجر به ضریب شکست منفی می‌شود. تمرکز از طریق صفحات صاف، که می‌تواند به [[فراتفکیک‌پذیری|وضوح فوق العاده]] منجر شود، مشابه فرامواد الکترومغناطیسی است. پارامترهای دوگانه منفی نتیجه [[رزونانس|رزونانس های]] فرکانس پایین هستند. <ref name="acousticmeta1107">{{Cite journal|last=Guenneau|first=Sébastien|last2=Alexander Movchan|last3=Gunnar Pétursson|last4=S. Anantha Ramakrishna|year=2007|title=Acoustic metamaterials for sound focusing and confinement|url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00186684/file/hal6.pdf|journal=New Journal of Physics|volume=9|issue=399|pages=1367–2630|bibcode=2007NJPh....9..399G|doi=10.1088/1367-2630/9/11/399|doi-access=free}}</ref> در ترکیب با یک [[قطبش (موج‌ها)|قطبش]]  به‌خوبی تعریف‌شده در حین انتشار امواج؛ معادله  '''''k''''' = | ''n'' | ''ω''  برای ضریب شکست است که نشان می‌دهد چگونه امواج صوتی با فرامواد آکوستیک تعامل می‌کنند (در زیر): 

: <math>n^2=\frac{\rho}{\beta} </math>

پارامترهای ذاتی محیط شامل چگالی جرم ρ، مدول حجمی β و چیرالی k هستند. چیرالی، یا دست‌چپ‌بودن، قطبیت [[موج|انتشار موج]]  ( [[بردار موج]] )را تعیین می‌کند. بنابراین، در معادله آخر، راه‌حل‌های نوع وسلاگو (

n2=u∗ϵ) برای انتشار موج ممکن است، زیرا وضعیت منفی یا مثبت ρ و β جهت انتشار موج به جلو یا عقب را تعیین می‌کنند.<ref name="acousticbook12">{{cite book|last=Krowne|first=Clifford M.|author2=Yong Zhang|title=Physics of Negative Refraction and Negative Index Materials: Optical and Electronic Aspects and Diversified Approaches|publisher=Springer-Verlag|year=2007|location=New York|page=183 (Chapter 8)|url=https://books.google.com/books?id=AjdbPVfK7rkC&pg=PA183|isbn=978-3-540-72131-4}}</ref>

در فرامواد الکترومغناطیسی، قابلیت گذردهی منفی می‌تواند در مواد طبیعی یافت شود. با این حال، نفوذپذیری منفی باید به‌طور عمدی در [[محیط انتقال|محیط انتقال مصنوعی]] امحیط انتقال مصنوعی ایجاد شود. برای مواد آکوستیک، نه چگالی جرم منفی  ρ و نه مدول حجمی منفی  β در مواد طبیعی یافت می‌شود.  آنها از [[تشدید (فیزیک)|فرکانس های تشدید]]  یک محیط انتقال مصنوعی ساخته‌شده استخراج می‌شوند و چنین مقادیر منفی یک پاسخ غیرعادی هستند. چگالی جرم یا مدول حجمی منفی به این معنی است که در فرکانس‌های خاص، محیط زمانی که تحت [[فشردش بهره|فشرده‌سازی]] قرار می‌گیرد، منبسط می‌شود (مدول منفی) و زمانی که به سمت راست فشرده می‌شود، به سمت چپ تسریع می‌کند (چگالی منفی) <ref name="acousticbook1" />

=== میدان الکترومغناطیسی در مقابل میدان صوتی ===
طیف الکترومغناطیسی از فرکانس‌های پایین که برای رادیوهای مدرن استفاده می‌شود تا  [[پرتو گاما|تابش گاما]] در انتهای طول موج کوتاه گسترش می‌یابد، که شامل طول موج‌هایی از هزاران کیلومتر تا بخشی از اندازه یک اتم است. در مقایسه، فرکانس‌های اینفرسونیک از 20 هرتز تا 0.001 هرتز متغیر هستند، فرکانس‌های قابل شنوایی از 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز و محدوده اولتراسونیک بالاتر از 20 کیلوهرتز قرار دارد.

در حالی که امواج الکترومغناطیسی می‌توانند در خلا سفر کنند، انتشار امواج صوتی به یک محیط نیاز دارد.

=== مکانیک امواج شبکه ===
[[پرونده:Lattice_wave.svg|چپ|200x200پیکسل]]
در یک ساختار شبکه سفت و سخت، اتم‌ها بر یکدیگر نیروی وارد می‌کنند که [[wiktionary:equilibrium|تعادل را]] حفظ می کنند. بیشتر این نیروهای اتمی، مانند [[پیوند یونی|پیوندهای]] [[پیوند کووالانسی|کووالانسی]] یا یونی، ماهیت الکتریکی دارند. [[نیروی لورنتس|نیروی مغناطیسی]] و نیروی [[گرانش]] ناچیز است.  به دلیل پیوندهای بین اتم‌ها، جابجایی یک یا چند اتم از موقعیت تعادلی خود موجب ایجاد یک سری [[موج|امواج]]<nowiki/>ارتعاشی می‌شود که از طریق شبکه گسترش می‌یابند. یکی از این امواج در شکل نشان داده شده است.. [[دامنه (فیزیک)|دامنه]]  موج توسط جابجایی‌های اتم‌ها از موقعیت‌های تعادلی خود تعیین می‌شود. [[طول موج]] λ مشخص شده است. 

یک طول موج حداقل ممکن وجود دارد که توسط فاصله تعادلی 

a بین اتم‌ها تعیین می‌شود. هر طول موج کوتاه‌تر از این مقدار می‌تواند به یک طول موج بلندتر تبدیل شود، به دلیل اثراتی مشابه به [[الایزینگ|الیاسینگ]] . 
 

* [[Metamaterials Handbook]]
* [[Metamaterials: Physics and Engineering Explorations]]
{{div col|colwidth=22em}}
*[[Richard W. Ziolkowski]]
*[[Pierre Deymier]]
*[[John Pendry]]
*[[David R. Smith (physicist)|David R. Smith]]
*[[Nader Engheta]]
*[[Vladimir Shalaev]]

{{div col end}}

== همچنین ببینید ==
<references responsive="0"></references>
{{پانویس|2}}
'''کتاب ها'''

'''دانشمندان فرامواد'''

== مراجع ==

== در ادامه مطلب ==

* {{Cite journal|last=Leonhardt|first=Ulf|last2=Smith, David R|year=2008|title=Focus on Cloaking and Transformation Optics|journal=[[New Journal of Physics]]|volume=10|issue=11|page=115019|bibcode=2008NJPh...10k5019L|doi=10.1088/1367-2630/10/11/115019|doi-access=free}}
* {{Cite journal|last=Fang|first=Nicholas|last2=Xi|first2=Dongjuan|last3=Xu|first3=Jianyi|last4=Ambati|first4=Muralidhar|last5=Srituravanich|first5=Werayut|last6=Sun|first6=Cheng|last7=Zhang|first7=Xiang|year=2006|title=Ultrasonic metamaterials with negative modulus|url=http://xlab.me.berkeley.edu/publications/pdfs/37.%20Nick%20Nature%20Materials.pdf|journal=Nature Materials|volume=5|issue=6|pages=452–6|bibcode=2006NatMa...5..452F|doi=10.1038/nmat1644|pmid=16648856|archive-url=https://web.archive.org/web/20100623184308/http://xlab.me.berkeley.edu/publications/pdfs/37.%20Nick%20Nature%20Materials.pdf|archive-date=June 23, 2010}}
* {{Cite journal|last=Zhang|first=Shu|last2=Xia|first2=Chunguang|last3=Fang|first3=Nicholas|year=2011|title=Broadband Acoustic Cloak for Ultrasound Waves|journal=Physical Review Letters|volume=106|issue=2|pages=024301|arxiv=1009.3310|bibcode=2011PhRvL.106b4301Z|doi=10.1103/PhysRevLett.106.024301|pmid=21405230}}
* {{Cite journal|last=Pendry|first=J B|last2=Li|first2=Jensen|year=2008|title=An acoustic metafluid: realizing a broadband acoustic cloak|journal=New Journal of Physics|volume=10|issue=11|page=115032|bibcode=2008NJPh...10k5032P|doi=10.1088/1367-2630/10/11/115032|doi-access=free}}
* Richard V. Craster, et al.: ''Acoustic metamaterials: negative refraction, imaging, lensing and cloaking.'' Springer, Dordrecht 2013, {{شابک|978-94-007-4812-5}}.

== لینک های خارجی ==

* [https://web.archive.org/web/20110707024317/http://www.physics.fudan.edu.cn/tps/people/jzi/research/contents/materials/Physics%20Worl%20DEC05%20thomas%20sonic%20crystals.pdf کریستال های فونونیک]
* [https://web.archive.org/web/20100717023639/http://appliedmath.arizona.edu/modeling-computation-seminar/2009-09-17--pierre-deymier مواد با ضریب شکست منفی]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7450321.stm پوشش آکوستیک]
[[رده:فراموادها]]
[[رده:صوت‌شناسی]]
[[رده:صفحه‌هایی که از نوار کناری با پارامتر فرزند استفاده می‌کنند]]