نمایش مبدأ برای ویلیام همیلتون

{{بدون منبع}}
{{جدول اطلاعات دانشمند
|نام               = ویلیام همیلتون
|تصویر             = WilliamRowanHamilton.jpeg
|عرض تصویر         =
|زیرنویس           =
|تاریخ تولد        = [[۴ اوت]] [[۱۸۰۵ (میلادی)|۱۸۰۵]]
|زادگاه            = [[دوبلین]]، ایرلند
|تاریخ مرگ         = {{مرگ و سن|۱۸۶۵|۹|۲|۱۸۰۵|۸|۴}}
|محل مرگ           = [[دوبلین]]، ایرلند
|محل زندگی         =
|شهروند            =
|ملیت              = [[ایرلند]]ی
|تبار              =
|رشته فعالیت       = [[ریاضیات]]، [[اخترشناسی]] و [[فیزیک]]
|محل کار           = [[کالج ترینیتی]]
|فارغ‌التحصیل       = [[کالج ترینیتی]]
|بنیاد گذار        =
|استاد راهنما      =
| دانشجویان دکتری = |دلیل شهرت         = [[اصل همیلتون]]{{سخ}}[[مکانیک همیلتونی]]{{سخ}}[[هامیلتونین (مکانیک کوانتومی)]]{{سخ}}[[معادله همیلتون-ژاکوبی]]{{سخ}}[[چهارگان]]{{سخ}}[[مسیر همیلتونی]]{{سخ}}[[تنسور]]{{سخ}}[[جبر جهانی]]{{سخ}}[[قضیه کیلی-همیلتون]]
|تأثیرات           =
|جوایز             = [[مدال پادشاهی]] {{small|(۱۸۳۵)}}
|دین               =
|پانویس            =
|امضا              =
|استاد راهنما آکادمیک=[[جان برینکلی (ستاره‌شناس)|جان برینکلی]]|تأثیر گرفته از=|تأثیر گذار بر=[[پیتر تیت]]}}
{{مکانیک کلاسیک}}
'''سر ویلیام روآن همیلتون''' {{انگلیسی|Sir William Rowan Hamilton}} {{رچ}}([[۴ اوت]] [[۱۸۰۵ (میلادی)|۱۸۰۵]] در [[دوبلین]] – [[۲ سپتامبر]] [[۱۸۶۵ (میلادی)|۱۸۶۵]] در نزدیکی دانسینک)، [[ریاضیدان]] و [[فیزیک‌دان]] [[ایرلند]]ی بود.

== زندگی علمی ==
همیلتون در دوبلین ریاضی تحصیل کرد و سال [[۱۸۲۷ (میلادی)|۱۸۲۷]] (یعنی در ۲۲ سالگی)، استاد [[ستاره‌شناسی]] و ستاره‌شناس سلطنتی (Royal Astronomer) ایرلند شد. در ابتدا به [[نور|فیزیک نور]] و خواص هندسی‌اش پرداخت. در هجده سالگی همیلتون موفق به کشف [[قاعده همیلتون]] در [[مکانیک]] شد، که بر طبق آن [[کنش (فیزیک)|کنش]] ثابت باقی می‌ماند:
{{وسط‌چین}}
:<math> \delta S = \delta \int L(q,\dot q,t) dt = 0 </math>
{{پایان}}
با استفاده از [[حسابان تغییر]] می‌توان به وسیله این قاعده، در ریاضی [[معادله اویلر-لاگرانژ]] را، که در [[مکانیک لاگرانژی]] مورد استفاده قرار می‌گیرد، اثبات کرد.

همیلتون بعدها به [[چهارگان‌ها]] پرداخت، که امروزه از جمله در [[گرافیک کامپیوتری]] و [[نظریه نسبیت]] کاربرد دارد.

از لحاظ زبانشناسی نیز همیلتون در هفت سالگی به‌طور باور نکردنی زبان [[زبان عبری|عبری]] بلد بود و تا قبل از تولد سیزده سالگیش هم او در مجموع ۱۲ زبان از جمله زبانهای کلاسیک و مدرن اروپایی، [[فارسی]]، [[عربی]]، [[هندو]]، [[سانسکریت]]، و [[مالایایی]] را آموخته بود. او همچنین تا آخر عمرش همیشه خود را برای تفریح و سرگرمی با متنهای فارسی و عربی مشغول می‌کرد.

== زندگی ==
همیلتون از نوابغ ایرلندی بود که در پنج سالگی متون لاتینی و یونانی و عبری را می‌خواند و ایتالیایی و فرانسوی را در ۸ سالگی و عربی و سانسکریت را در ۱۰ سالگی آموخت و در ۱۴ سالگی برای سفیر ایران خطابه خوشامدی به زبان فارسی تهیه کرد. این استعداد بی مانند به زودی متوجه علوم گردید به طوری که در ۱۷ سالگی هامیلتون تمام [[حساب انتگرال]] را به خوبی می‌دانست و خسوف و کسوف را به خوبی پیش‌بینی می‌کرد و در ۲۲ سالگی استاد نجوم گردید. کارهای او به‌خصوص مربوط به مبحث نور، دستگاه‌های اشعه و مبحث دینامیک است. وی ملاحظات [[گائوس]] را در فضای سه بعدی تعمیم داد و در سال [[۱۸۴۳ (میلادی)|۱۸۴۳]] اولین اکتشافات خود را دربارهٔ [[کوآترنیون‌ها]] یعنی جبر فضایی که تعمیم جبر [[گائوس]] و [[کوشی]] می‌باشد به آکادمی سلطنتی ایرلند تقدیم کرد. تقریباً در همین اوقات، ریاضی‌دان آلمانی [[هرمان گراسمان]] همین فکر را نه تنها در مورد فضای سه بعدی بلکه به فضای n بعدی تعمیم داد.

== جستارهای وابسته ==
{{ویکی‌انبار-رده|William Rowan Hamilton}}
* [[مکانیک همیلتونی]]
* [[نگاشت خطی همیلتونی]]

== منابع ==
{{پانویس}}

{{برندگان مدال کاپلی ۱۷۵۱–۱۸۰۰}}
{{مستند کردن}}

{{ترتیب‌پیش‌فرض:همیلتون، ویلیام}}
[[رده:ویلیام همیلتون]]
[[رده:اخترشناسان اهل ایرلند]]
[[رده:اعضای فرهنگستان علوم پروس]]
[[رده:اعضای فرهنگستان ملی دانش آمریکا]]
[[رده:اعضای فرهنگستان هنر و دانش آمریکا]]
[[رده:اعضای مکاتبه‌ای فرهنگستان علوم سن پترزبورگ]]
[[رده:اعضای وابسته خارجی آکادمی ملی علوم]]
[[رده:افراد ایرلندی اسکاتلندی‌تبار]]
[[رده:افراد مرتبط با کالج ترینیتی]]
[[رده:انگلیکان‌های اهل ایرلند]]
[[رده:اهالی ایرلند در سده ۱۹ (میلادی)]]
[[رده:اهالی شهرستان دوبلین]]
[[رده:برندگان مدال پادشاهی]]
[[رده:دانشمندان اهل انگلستان]]
[[رده:دانشمندان فیزیک نظری]]
[[رده:دانش‌آموختگان کالج ترینیتی]]
[[رده:درگذشتگان ۱۸۶۵ (میلادی)]]
[[رده:ریاضی‌دانان اهل ایرلند]]
[[رده:ریاضی‌دانان اهل بریتانیا]]
[[رده:ریاضی‌دانان سده ۱۹ (میلادی)]]
[[رده:ریاضی‌دانان سده ۱۹ (میلادی) اهل بریتانیا]]
[[رده:زادگان ۱۸۰۵ (میلادی)]]
[[رده:شوالیه‌های اهل ایرلند]]
[[رده:فیزیک‌دانان اهل انگلستان]]
[[رده:فیزیک‌دانان اهل ایرلند]]
[[رده:فیزیک‌دانان اهل بریتانیا]]
[[رده:فیزیک‌دانان نور]]
[[رده:نابغه‌های محاسبات]]
[[رده:گردانندگان رصدخانه دانسینک]]
[[رده:جبردانان خطی]]
[[رده:ریاضی‌فیزیک‌دانان]]