نمایش مبدأ برای نورتابی

{{اشتباه نشود|تابناکی}}
{{برای|فیلمی به این نام|درخشندگی (فیلم)}}
'''نورتابی'''، '''تابانی'''<ref>واژه نورتابی در واژهای مصوب فرهنگستانhttps://wiki.apll.ir/word/index.php/Uniform_chromaticity-scale_diagram</ref> {{انگلیسی|luminance}}، '''تراکم نور''' یا '''لومینانس''' در [[نورسنجی]]، معیار سنجش [[شدت نور]] در واحد مساحت در یک جهت مشخص است که با یکان نیت اندازه گیری می‌شود. تابانی بیانگر میزان نور عبوری از یک سطح، یا گسیل‌یافته از آن، در یک [[زاویه فضایی|زاویهٔ فضایی]] مشخص است. یکای [[اس‌آی]] تابانی [[کاندلا بر متر مربع]] (cd/m<sup>۲</sup>) است. یکای غیر اس‌آی معادل این یکا «نیت» است. در [[دستگاه واحدهای سانتیمتر-گرم-ثانیه]]، یکای تابانی [[استیلب]] نام دارد که برابر است با یک کاندلا بر سانتی‌متر مربع یا ۱۰ kcd/m<sup>۲</sup>.

== توضیح ==
تابانی اغلب برای بیان ویژگی گسیل نور یا بازتاب آن از سطوح صاف و پخشندهٔ نور به کار می‌رود. تابانی نشان می‌دهد که چه میزان [[شار نوری|توان نوری]] توسط چشم انسان از یک زاویهٔ دید مشخص قابل تشخیص است؛ بنابراین تابانی معیاری است برای اینکه آن سطح تا چه حد [[درخشش|درخشان]]{{نشان|۱}} به نظر خواهد رسید؛ در این مورد زاویهٔ فضایی مورد بررسی زاویهٔ فضایی‌ای است که توسط مردمک چشم بسط می‌یابد. تابانی در صنعت فیلم‌سازی برای مشخص‌کردن درخشش{{نشان|۱}} نمایشگر به کار می‌رود. یک [[نمایشگر]] رایج رایانه، چیزی بین ۵۰ تا ۳۰۰ کاندلا بر متر مربع گسیل می‌دهد. تابانی خودرشید در ظهر تقریباً برابر {{چپ به راست|۱٫۶×۱۰<sup>۹</sup> cd/m<sup>۲</sup>}} است.<ref>{{cite web |url=http://www.schorsch.com/kbase/glossary/luminance.html |title=Luminance |work=Lighting Design Glossary |accessdate=Apr. 13, 2009}}</ref>

تابانی در [[نورشناسی هندسی]] یک کمیت [[ناوردا]] است. این یعنی در یک سامانهٔ نوری ایده‌آال، تابانی خروجی برابر تابانی ورودی است. برای سامانه‌های نوری واقعی غیرفعال، خروجی تابانی در بیشترین حالت برابر ورودی است. برای نمونه اگر تصویر کوچک‌شده‌ای را با استفاده از یک [[عدسی]] بسازیم، توان نوری در یک مساحت کوچک‌تر متمرکز می‌شود، که بمعنای [[روشنایی]]{{نشان|۲}} بیشتر در تصویر خواهد بود. با این وجود نور در سطح تصویر، زاویهٔ فضایی بزرگتری را باید پر کند تا تابانی حاصل به همان اندازهٔ قبلی بماند (با فرض اینکه لنز تلفات ندارد). تصویر حاصل هیچگاه نمی‌تواند از تصویر منبع درخشان‌تر{{نشان|۱}} باشد.

انتخاب یا محاسبهٔ نادرست تابانی که کمتر یا بیشتر از حد نرمال باشد، می‌تواند اثر منفی روی [[چشم انسان]] بگذارد، به همین دلیل محاسبهٔ آن در محاسبات روشنایی، به ویژه در محیط‌های تاریک (مانند خیابان‌ها) و براق (مانند فضاهای آینه:کاری‌شده)، دارای اهمیت است.<ref>{{پک|اسلامی|خدادادی|حجرگشت|۱۳۹۰|ک=روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه|ف=محاسبه روشنایی|ص=۷}}</ref>

== تعریف ==
تابانی از مشتق زیر به دست می‌آید:
:<math>L_\mathrm{v} = \frac{\mathrm{d}^2 \Phi_\mathrm{v}}{\mathrm{d}A\,\mathrm{d}{\Omega} \cos \theta}</math>
که در آن:
:<math>L_\mathrm{v}</math> تابانی برحسب [[کاندلا|cd]]/[[متر مربع|m<sup>۲</sup>]]،
:<math>\Phi_\mathrm{v}</math> [[شار نوری]] یا توان نوری بر حسب [[لومن (یکا)|lm]],
:<math>\theta</math> زاویهٔ بین [[خط نرمال سطح]] و جهت مورد نظر،
:<math>A</math> [[مساحت]] سطح ([[متر مربع|m<sup>۲</sup>]]) و
:<math>\Omega</math>، [[زاویه فضایی]] بر حسب [[استرادیان|sr]] است.

این عبارت با استفاده از [[نمادگذاری لایبنیتز]] نوشته شده‌است.

== یکاها ==
به غیر از [[کاندلا بر متر مربع]]، یکاهای مختلفی برای روشنایی به کار می‌رود.

هر کاندلا بر متر مربع برابر است با:
* *۱۰<sup>-۴</sup> [[استیلب]] (در [[دستگاه سانتی‌متر-گرم-ثانیه]])
* [[عدد پی|π]] [[آپوستیلب]]
* π×10<sup>-۴</sup> [[لامبرت]]
* ۰٫۲۹۲ [[پا-لامبرت]]

{{یکاهای نورسنجی در اس‌آی}}

== جستارهای وابسته ==
* [[درخشش]]
* [[فروزندگی]]

== پانویس ==
* {{پاورقی|۱}}Brightness
* {{پاورقی|۲}}illuminance

== منابع ==
{{پانویس}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=اسلامی |نام۱= محمدحسن|نام خانوادگی۲=خدادادی |نام۲=شهرام|نام خانوادگی۳=حجرگشت |نام۳= علیرضا|کتاب=روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه | ناشر=گویش نو |سال=۱۳۹۰|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۸۴۵۰-۷۰-۲}}
* Wikipedia contributors, "Luminance," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Luminance&oldid=483038841 (accessed April ۲، ۲۰۱۲).

<!--Don't add television-related categories. See [[Luma (video)]]. -->

[[رده:کمیت‌های فیزیکی]]
[[رده:نورسنجی]]