نمایش مبدأ برای ماکیان ایکس یک

{{مقاله برگزیده}}
{{شروع جعبه ستاره
| نام=HDE 226868}}
{{تصویر جعبه ستاره
| تصویر=[[پرونده:Cygnus constellation map.png|250px]]
| زیرنویس=HDE 226868 (نمایش داده نشده‌است) در نزدیکی ستاره ''η'' (پایین مرکز) در نقشه ماکیان.<ref name="bernard"/>}}
{{رصد جعبه ستاره
| مبدا=J2000
| بعد={{RA|۱۹|۵۸|۲۱٫۶۷۵۶}}<ref name="SIMBAD">{{یادکرد وب
  | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۳ مارس]]، [[۲۰۰۳ (میلادی)|۲۰۰۳]]
  | نشانی=http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?protocol=html&Ident=HDE+226868
  | عنوان=ماکیان ایکس یک دوتای پرجرم پرتو ایکس
  | ناشر=Centre de Données astronomiques de Strasbourg
  | تاریخ بازدید=2008-03-03
  | زبان=انگلیسی}}</ref>
| میل={{DEC|+۳۵|۱۲|۰۵٫۷۷۵}}<ref name="SIMBAD"/>
| قدر ظاهری=۸٫۹۵<ref name="SIMBAD"/>
| صورت=[[ماکیان (صورت فلکی)|ماکیان]]}}
{{مشخصات جعبه ستاره
| کلاس=O9.7Iab<ref name="SIMBAD"/>
| b-v=+۰٫۸۱<ref name="lob647">{{یادکرد
  | نویسنده=جی براگمن
  |عنوان = رنگ‌ها، قدر و خطوط طیفی ماکیان ایکس یک | پیوند = http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?1973LicOB..24....1B
  | ژورنال=بولتن آبزرواتوری
  | سال=1973 | شماره=647
  | تاریخ بازدید=2008-03-03}}(ارجاع دست دوم)</ref>
| u-b=−0.30<ref name="lob647"/>
| متغیر=[[ستاره متغیر|متغیر بیضوی]]}}
{{اخترسنجی جعبه ستاره
| سرعت شعاعی=−۱۳<ref name="SIMBAD"/>
| حرکت مخصوص بعد=−۳٫۸۲<ref name="SIMBAD"/>
| حرکت مخصوص میل=−۷٫۶۲<ref name="SIMBAD"/>
| اختلاف منظر=۰٫۵۸
| فاصله پارسک=۲۰۰۰
| فاصله سال نوری=۶۰۰۰
| یادداشت اختلاف منظر=<ref>{{یادکرد
 |نویسنده      = پری‌من
 |عنوان        = کاتالوگ ابرخس
 |پیوند        = http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?1997A&A...323L..49P
 |ژورنال       = نجوم و اخترفیزیک
 |سال          = ۱۹۹۷
 |شماره        = 323
 |صفحات        = L49–L52
 |access-date  = ۳ اكتبر ۲۰۱۴
 |archive-date = ۲ ژوئن ۲۰۱۶
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20160602120046/http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?1997A&A...323L..49P
 |dead-url   = yes
}}(ارجاع دست دوم)</ref>
| قدر مطلق=۰٫۲±-۶٫۵<ref name="apj321">{{یادکرد
 | نویسنده=نیک‌ساو
 |عنوان = The primary orbit and the absorption lines of HDE 226868 (Cygnus X-1) | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1987ApJ...321..425N
 | ژورنال=Astrophysical Journal, Part 1
 | سال=1987 | شماره=321 | صفحه=425–437
 | تاریخ بازدید=2008-05-02}}(ارجاع دست دوم)</ref>}}
{{تفاصیل جعبه ستاره
| جرم=۲۰–۴۰<ref name="iorio"/>
| شعاع=۲۰–۲۲<ref name="MNRAS358"/>
| درخشندگی=(۳–۴){{چر}}×۱۰<sup>۵</sup><ref name="MNRAS358"/>
| دما=۳۱٬۰۰۰<ref name="eas030610"/>
| گرانش=۰٫۰۷±۳٫۳۱<ref name="hadrava">{{یادکرد گردهمایی
 | اول=Petr |آخر=Hadrava
 | عنوان=Optical spectroscopy of Cyg X-1
 | عنوان‌کتاب=Proceedings of RAGtime 9: Workshops on black holes and neutron stars
 | تاریخ=September 15–21، 2007
 | مکان=Opava, Czech Republic
 | نشانی=http://adsabs.harvard.edu/abs/2007arXiv0710.0758H
 | تاریخ بازدید=2008-05-03}}(ارجاع دست دوم)</ref>
| فلز=
| چرخش=
| سن=۵ میلیون<ref name="science300"/>
}}
{{نام جعبه ستاره
| نام‌ها=[[بنر دارمشترانگ|BD]]+۳۴ ۳۸۱۵، [[کاتالوگ هنری دراپر|HD (یا HDE)]] ۲۲۶۸۶۸، [[رصدخانه اخترفیزیک اسمیتسون|SAO]] ۶۹۱۸۱، [[کاتالوگ ابرخس|HIP]] 98298, V1357 Cyg.<ref name="SIMBAD"/>}}
{{پایان جعبه ستاره}}
'''ماکیان ایکس یک''' یا '''دجاجه ایکس یک'''<ref>{{یادکرد|نویسنده=کاکو، میکیو|نویسندگان سایر بخش‌ها=تامسون، جنیفر |کتاب=فراسوی اینشتین|ناشر=انتشارات فاطمی|سال=۱۳۸۸|فصل=فصل ۱۵۱|شابک=964-318-346-7|زبان=fa}}</ref> {{انگلیسی|Cygnus X-1|کوتاه‌شده: Cyg X-1{{رچ}}<ref name="science3656"/>}} منبعی مشهور از [[پرتو ایکس]] در فضا است که در صورت فلکی [[ماکیان (صورت فلکی)|ماکیان]] قرار دارد. در سال ۱۹۶۴ و در خلال پرواز یک تلسکوپ فضایی مدار پایین کشف شد و یکی از بزرگترین منابع پرتو ایکس در آسمان است که پرتوی ایکسی با شارش ۲٫۳{{چر}}×۱۰<sup>−۲۳</sup> [[وات|W]][[متر|m]]<sup>−۲</sup>[[هرتز|Hz]]<sup>−۱</sup>{{رچ}}<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=والتر لوین
 | سال=2006
 | کتاب=Compact Stellar X-ray Sources
 | ناشر=Cambridge University Press
 | صفحه=p. 159 | شابک=0-521-82659-4}}(یادکرد دست دوم)</ref> تولید می‌کند. ماکیان ایکس یکی از بزرگترین احتمالات برای [[سیاه‌چاله]] است. این جسم حدود ۲۱٫۲ برابر جرم خورشید، تخمین زده می‌شود<ref name="NYT-20210218">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |authorlink=Dennis Overbye |title=A Famous Black Hole Gets a Massive Update - Cygnus X-1, one of the first identified black holes, is much weightier than expected, raising new questions about how such objects form. |url=https://www.nytimes.com/2021/02/18/science/cygnus-black-hole-astronomy.html
 |date=18 February 2021 |work=[[The New York Times]] |access-date=21 February 2021 }}</ref> و هرچه در اطرافش باشد به مشابه این رفتار می‌کند که در کنار یک سیاه‌چاله‌است. شعاع [[افق رویداد]] آن ۲۶ [[کیلومتر]] محاسبه می‌شود.<ref name="SCI-20210218">{{cite journal|author=Miller-Jones, James C. A.|display-authors=et al.|date=18 February 2021|title=Cygnus X-1 contains a 21–solar mass black hole—Implications for massive star winds|url=https://science.sciencemag.org/content/early/2021/02/17/science.abb3363|journal=[[Science (journal)|Science]]|volume=371|issue=6533|pages=1046–1049|arxiv=2102.09091|bibcode=2021Sci...371.1046M|doi=10.1126/science.abb3363|pmid=33602863|access-date=21 February 2021|s2cid=231951746}}</ref><ref>{{یادکرد وب
 |=نویسنده=هاروکو| تاریخ=[[۲۸ ژوئن]]، [[۲۰۰۶ (میلادی)|۲۰۰۶]]
 | نشانی=http://www.physics.hku.hk/~astro/harko_science.html
 | عنوان=سیاه‌چاله‌ها
 | ناشر=دانشگاه هنگ‌کنگ
 | تاریخ بازدید=2008-03-28
 | زبان=انگلیسی
 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20090210234214/http://www.physics.hku.hk/~astro/harko_science.html
 | archivedate=۱۰ فوریه ۲۰۰۹
 | dead-url=yes
 }}</ref>

ماکیان ایکس یک [[دوتایی پرتو ایکس#.D8.AF.D9.88.D8.AA.D8.A7.DB.8C.DB.8C .D9.BE.D8.B1.D8.AA.D9.88 .D8.A7.DB.8C.DA.A9.D8.B3 .D9.BE.D8.B1.D8.AC.D8.B1.D9.85|دوتایی پرتو ایکس پرجرم]] است و حدود ۶۰۰۰ [[سال نوری]] از [[خورشید]] فاصله دارد که شامل یک [[ابرغول]] آبی [[ستاره متغیر|متغیر]] با نام HDE ۲۲۶۸۶۸، یک [[قرص برافزایشی]] *<ref>برابر از:[http://www.haftaseman.ir/webdb/?sb=1602 اینجا] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080928224339/http://www.haftaseman.ir/webdb/?sb=1602 |date=۲۸ سپتامبر ۲۰۰۸}} آن را دیسک توأم، و صفحه تجمع نیز گفته‌اند.</ref><ref>{{یادکرد
|نویسنده=تد بان
| عنوان = همه آنچه می‌خواستید دربارهٔ سیاه‌چاله‌ها بدانید
|ترجمه=امین اشرفی
|ژورنال=دانشمند
|نشریه=
|تاریخ=شهریور ۱۳۸۷
|دوره=۶
|شماره=۵۳۹
|صفحه=۲۸
}}</ref> که پرتو ایکس ایجاد می‌کند می‌شود.<ref name="apj304"/> مواد دور این سیاه‌چاله میلیون‌ها درجه [[کلوین]] (K) دما دارند، و بدین علت در طول موج ایکس تابش می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=ساگاری نایکشین
 | تاریخ=[[۳ نوامبر]]، ۱۹۹۸
 | نشانی=http://adsabs.harvard.edu/abs/1998astro.ph.11059N
 | عنوان=روشنایی پرتو ایکس در ماکیان ایکس یک
 | ناشر=دانشگاه کرنل | تاریخ بازدید=2008-03-29
 | زبان=انگلیسی}}</ref><ref name="mnras325"/><ref>{{یادکرد وب
|نشانی=http://www.persiaspace.com/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Itemid=6
|عنوان=سیاه چاله
|تاریخ بازدید=[[۳ اوت]] [[۲۰۰۸ (میلادی)|۲۰۰۸]]
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090108225327/http://www.persiaspace.com/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Itemid=6
|archivedate=۸ ژانویه ۲۰۰۹
|dead-url=yes
}}</ref><ref name="soha">{{یادکرد وب
|عنوان=سیاه‌چاله
|نشانی=http://soha-star.blogfa.com/post-9.aspx
|ناشر=گروه سها
|تاریخ بازدید=[[۳ اوت]] [[۲۰۰۸ (میلادی)|۲۰۰۸]]
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150511054755/http://soha-star.blogfa.com/post-9.aspx
|archivedate=۱۱ مه ۲۰۱۵
|dead-url=yes
}}</ref> یک جفت [[افشانه فضایی]] به شکل عمودی از دو سر سیاه‌چاله خارج می‌شود.<ref>{{یادکرد
 | نوسنده=گالو النا
 | عنوان = قرص برافزایشی و تولید افشانه‌ها در سیاه‌چاله‌های دوتایی پرتو ایکس
 | ژورنال=[http://arxiv.org/abs/astro-ph?papernum=0509172 Memorie della Società Astronomica Italiana]
 | سال=۲۰۰۵ | شماره=75 | صفحه=۲۸۲–۲۹۰
 | تاریخ بازدید=2008-03-29}}(ارجاع دست دوم)</ref>

این سامانه عضو یک مجموعه ستاره به نام ماکیان OB3 است، به معنی این‌که ماکیان ایکس یک حدود پنج میلیون سال قدمت دارد و تشکیل یافته از ستاره‌ای با جرم بیشتر از ۴۰ برابر [[جرم خورشید]] است. اکثر جرم ستارهٔ قدیمی به خاطر از دست دادن پوسته از بین رفته‌است. مرگ این ستاره همراه با یک [[ابرنواختر]] همراه بوده‌است، نتیجه انفجار این بوده‌است که مرکز ستاره به سیاه‌چاله تبدیل شده‌است.<ref name="science300"/>

ماکیان ایکس یک موضوع [[شرط‌بندی علمی]] بین [[استیون هاوکینگ]] و [[کیپ تورن|کیپ ثورن]] در سال ۱۹۷۴ بوده‌است، که در آن هاوکینگ معتقد بود که این جرم یک سیاه‌چاله نیست. او سیاه‌چاله بودن ماکیان ایکس یک را در سال ۱۹۹۰ بعد از کشف اطلاعات مربوط به [[موج گرانشی|امواج گرانشی]] تأیید کرد.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۲۷ فوریه]]، ۲۰۰۴ میلادی)
 | عنوان=ورود به کهکشان یا راه اصلی؟
 | ناشر=دانشگاه اسوینبار
 | نشانی=http://astronomy.swin.edu.au/sao/astronomynews/astronews2004s1.xml
 | تاریخ بازدید=2008-03-31
 |زبان=انگلیسی}}</ref>

== کشف و رصد ==
رصد پرتوهای ایکس به اخترشناسان اجازه بررسی پدیده‌های آسمانی را می‌دهد، بلعیده‌شدن گازها در سیاه‌چاله موجب افزایش دمای گازها تا میلیون‌ها درجه [[کلوین]] می‌شود و بدین جهت پرتوی ایکس تابش می‌کنند. بهر حال، چون پرتو ایکس توسط [[جو زمین]] جذب می‌شود برای مطالعه، دانشمندان یا به ارتفاعات می‌روند ویا از اقمار مصنوعی استفاده کنند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=فربرد هریتمن | سال=2002
 | فصل=From the ionosphere to high energy astronomy&nbsp;– a personal experience
 | عنوان=The Century of Space Science
 | ناشر=Springer | شابک=0-7923-7196-8}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref name="apj611"/> ماکیان ایکس یک از طریق بررسی امواج [[پرتو ایکس]] کشف شد. کشف آن از طریق یک [[پرواز زیر مداری|پرواز زیرمداری]] پژوهشی بود، که از [[سکوی پرتاب]] [[وایت سندز، نیومکزیکو|وایت سندز]] در [[نیومکزیکو]] پرتاب شد؛ که بخشی از نقشه بررسی منابع پرتو ایکس در آسمان است، در سال ۱۹۶۴ توسط [[آئروبی]] که یک فضاپیمای مدار پایین است و در طی نقشه‌برداری کشف شد. این راکت‌ها از [[شمارشگر گایگر]] استفاده می‌کردند که طول موج بین ۱ تا ۱۵ [[آنگستروم]] و در مقطع‌های ۸٫۴ درجه‌ای را بررسی می‌کرد.<ref name="science3656"/>

در نتایج این نقشه‌برداری، هشت منبع پرتو ایکس کشف شدند، که در میانشان Cyg XR-1 (بعداً Cyg X-1) و در صورت فلکی ماکیان بود. با مختصات آسمانی [[بعد]] ۱۹<sup>h</sup>۵۳<sup>m</sup> و [[میل (ستاره‌شناسی)|میل]] ۳۴٫۶°. در این مکان [[نور]] یا [[موج‌های رادیویی|امواج رادیویی]] خاص دیده نمی‌شد.<ref name="science3656">{{یادکرد
 | نویسنده=باویر
 |عنوان = Cosmic X-ray Sources | پیوند = http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/147/3656/394 | ژورنال=Science
 | سال=1965 | شماره=147 | دوره=3656 | صفحه=394–39
 | doi=10.1126/science.147.3656.394
 | pmid=17832788}}(ارجاع دست دوم)</ref>

در بررسی‌های بیشتر، در ۱۹۶۳ و توسط [[ریکاردو جیاکونی|ریکاردو گیاکونی]] و [[هرب گورسکی]] پیشنهاد دادند که همدم ستاره از لحاظ پرتو ایکس بررسی شود. [[ناسا]] [[اوهارو (فضاپیما)|فضاپیمای اوهارو]] را در سال ۱۹۷۰ برای این کار فرستاد،<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۲۶ ژوئن]]، ۲۰۰۳
 | نشانی=http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/uhuru/uhuru.html
 | عنوان=ماهواره اوهارو | ناشر=ناسا
 | تاریخ بازدید=2008-05-09
 | زبان=انگلیسی}}</ref> اوهارو ۳۰۰ منبع جدید پرتو ایکس را کشف کرد.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=ریکاردو گیاکونی
 | تاریخ=[[۸ دسامبر|December 8]]، ۲۰۰۲
 | نشانی=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2002/giacconi-lecture.html
 | عنوان=The Dawn of X-Ray Astronomy
 | ناشر=The Nobel Foundation
 | تاریخ بازدید=2008-03-24
 |زبان=انگلیسی}}</ref> بررسی‌های اوهارو نشان داد در ماکیان ایکس یک بی‌ثباتی وجود دارد و در هر چند ثانیه تغییراتی در آن به وجود می‌آید.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=ام. اودا
 |عنوان = X-Ray Pulsations from Cygnus X-1 Observed from UHURU | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1971ApJ...166L...1O
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۹۹ | شماره=166 | صفحه=L1–L7
 | doi=10.1086/180726}}(یادکرد دست دوم)</ref> این تغییرات سریع این معنی می‌داد: زایش انرژی به اندازه مساحتی کوچک ۱۰<sup>۵</sup> km، است *<ref>این مسافت معادل حرکت سه ثانیه نور است.</ref> سرعت نور ارتباط بین فضاها را محدود می‌کند. برای یک مقایسه قطر [[خورشید]] ۱٫۴{{چر}}×۱۰<sup>۶</sup> کیلومتر است.

در مدت دوره، یک منبع امواج رادیویی در همان منطقه از فضا کشف شد که از همان منبع پرتو ایکس جاری می‌شد.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=اس باویر
 |عنوان = the Optical Identification of Cygnus&nbsp;X-1 http://adsabs.harvard.edu/abs/1971ApJ...168L..91K | پیوند = On
 |ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=1971 | شماره=168 | صفحه=L91–L93
 | doi=10.1086/180790}}(یادکرد دست دوم)</ref> اندازه‌گیری‌های بیشتر نشان داد مکان انتشار امواج رادیویی متفاوت و در ستاره BD ۳۴°۳۸۱۵، است<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=هربرت گورسکی
 |عنوان = The Association of X-Ray Sources with Bright Stars | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1972ApJ...175L.141G
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۷۲ | شماره=۱۷۵ | صفحه=L141–L144
 | doi=10.1086/181003}}(ارجاع دست دوم)</ref> که، در [[کره آسمان|کره سماوی]]، مکان این ستاره در نیم [[درجه (زاویه)|درجه]]‌ای از ستاره [[قدر ظاهری|قدر چهارم]] [[اتا ماکیان]] قرار دارد.<ref name="bernard">{{یادکرد
 | نویسنده=برنارد آبرامز
 | کتاب=Structures in Space: Hidden Secrets of the Deep Sky
 | سال=1999 | صفحه=91 | ناشر=Springer
 | شابک=1-85233-165-8 |نقل قول=Eta Cygni is 25 arc minutes to the
west-south-west of this star.}}(ارجاع دست دوم)</ref> BD ۳۴°۳۸۱۵ یک [[ابرغول]] است که، خودش در انتشار پرتو ایکس ناتوان است؛ بنابراین، باید همدمی داشته باشد که دور آن گازهایی با میلیون‌ها درجه کلوین بچرخند تا پرتوی ایکس با این مقدار تولید شود.

لویی وبستر و پائول ماردین، در [[رصدخانه سلطنتی گرینویچ]]،<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=لوییس وبستر
 |عنوان = Cygnus X-1—a Spectroscopic Binary with a Heavy Companion | پیوند = http://www.nature.com/nature/journal/v235/n5332/abs/235037a0.html?
 | ژورنال=نیچر | سال=۱۹۷۲
 | شماره=235 | دوره=2 | صفحه=37–38
 | doi=10.1038/235037a0
}}</ref> و [[چالرز توماس بولتن]]، از [[رصدخانه دیوید دانلوپ]] که در [[دانشگاه تورنتو]] قرار دارد،<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=بولتون | سال=1972
 |عنوان = Identification of Cygnus X-1 with HDE 226868 | پیوند = http://www.nature.com/nature/journal/v235/n5336/abs/235271b0.html
 | ژورنال=نیچر | شماره=235 | دوره=2 | صفحه=271–273
 |doi=10.1038/235271b0}}</ref> در سال ۱۹۷۱ اعلام کردند که جرم پنهانی در همدم BD ۳۴°۳۸۱۵ قرار دارد. این کار از طریق اندازه‌گیری [[اثر دوپلر]] در طیف ستاره انجام شد. مقداری جرم قرار دارد که در مدار حرکت می‌کند.<ref name="luminet">{{یادکرد
 | نویسنده=جین پیر لومینت | سال=۱۹۹۲
 | کتاب=سیاه‌چاله‌ها | ناشر=انتشارات دانشگاه کمبریج
 | شابک=0-521-40906-3}}(ارجاع دست دوم)</ref> نتایج نشان داد این همدم به احتمال زیاد سیاه‌چاله‌است زیرا بیش از سه برابر [[جرم خورشید]]، جرم دارد و بیش از این مقدار نمی‌تواند یک [[ستاره نوترونی]] باشد.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=آی بومباسی
 |عنوان = The maximum mass of a neutron star | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1996A&A...305..871B
 | ژورنال=Astronomy and Astrophysics
 | سال=1996 | شماره=305 | صفحه=871–877
 | doi=10.1088/1367-2630/7/1/199}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref name="SSK"/>

با بررسی‌های بیشتر احتمال این موضوع تشدید شد و در کنفرانس اتحادیه بین‌المللی نجوم در سال ۱۹۷۳ به تصویب رسید که این ستاره بیشترین شباهت را به سیاه‌چاله دارد.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=براس لورستن | تاریخ=[[۱۰ نوامبر|November 10]]، ۱۹۹۷
 | نشانی=http://news.utoronto.ca/bin/bulletin/nov10_97/art4.htm
 | عنوان=The First Black Hole | publisher=University of Toronto
 | تاریخ بازدید=2008-03-11
 |زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد
 | نویسنده=شیپ‌من
 |عنوان = The implausible history of triple star models for Cygnus X-1 Evidence for a black hole | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1975ApL....16....9S
 | ژورنال=Astrophysical Letters
 | سال=۱۹۷۵ | شماره=16 | دوره=1 | صفحه=9–12
}}(ارجاع دست دوم)</ref> بررسی‌های دقیقتر نشان داد ماکیان ایکس یک تپ‌های با مدت یک [[میلی‌ثانیه]] از خود بیرون می‌دهد. این وقفه‌های منظم نشان داد که ماده در محیط سیاه‌چاله در حال بلعیده‌شدن است. تپ‌های پرتو ایکس سه ثانیه بعد از سقوط ماده به سمت سیاه‌چاله ایجاد می‌شود.<ref name="apj189">{{یادکرد
 | نویسنده=آرای روچیلد
 |عنوان = Millisecond Temporal Structure in Cygnus X-1 | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1974ApJ...189L..13R
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۷۴ | شماره=189 | صفحه=77–115
 | doi=10.1086/181452}}(ارجاع دست دوم)</ref>

[[پرونده:Cygnus x1 xray.jpg|چپ|بندانگشتی|این تصویر در پرتو ایکس توسط تلسکوپ بالونی HERO گرفته شده‌است. ''تصویر از ناسا. '']]
ماکیان ایکس یک تاکنون توسط رصدخانه‌های بسیاری رصد و بررسی شده‌است.<ref name="SIMBAD"/> تشابهات بین پرتوهای ایکس منتشر شده از HDE 226868/Cygnus X-1 و [[هسته کهکشانی فعال]] اشاره به این می‌دارد که ساختمان جذب سیاه‌چاله‌ها همراه با چرخش مواد قبل از بلعیده شدن و ایجاد [[افشانه نسبیتی|افشانه]]‌ها است.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=المر کوردینگ
 |عنوان = Accretion states and radio loudness in Active Galactic Nuclei: analogies with X-ray binaries | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0608628
 | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
 | سال=2006 | شماره=372 | صفحه=1366–1378
 | doi=10.1111/j.1365-2966.2006.10954.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> به این علت، ماکیان ایکس یک در زمره ستارگانی قرار می‌گیرد که به آنها [[ریزتپ‌اختر]] می‌گویند.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=جیم برینرد | تاریخ=[[۲۰ ژوئیه|July 20]]، [[۲۰۰۵ (میلادی)|۲۰۰۵]]
 | نشانی=http://www.astrophysicsspectator.com/topics/observation/XRayAGN.html
 | عنوان=X-rays from AGNs | publisher=The Astrophysics Spectator
 | تاریخ بازدید=2008-03-24
 |زبان= انگلیسی}}</ref>

== سیستم ستاره ==
این جرم فشرده همدم یک [[ابرغول|ابر غول]] آبی است که در طی۰٫۰۰۰۰۱۶±۵٫۵۹۹۸۲۹روز به دور مرکز ثقلشان می‌گردند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=سی بروکسپ
 |عنوان = An Improved Orbital Ephemeris for Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/9812077
 |ژورنال=Astronomy & Astrophysics
 | سال=۱۹۹۹ | شماره=343 | صفحه=861–864
}}(ارجاع دست دوم)</ref> از دید زمین، این جسم فشرده هیچ وقت پشت ستاره دیگر نمی‌رود؛ به عبارت دیگر، این سیستم دوتایی به هیچ وجه [[گرفت|گرفتی]] نیست. اگرچه، [[انحراف مداری]] مدار این دو، در بررسی‌های سال ۲۰۰۷ ۶٫۸±۴۸٫۰° است، و اینگونه معنی می‌دهد که [[نیم‌قطر بزرگ]] حدود ۰٫۲ [[واحد نجومی]] است، یا ۲۰٪ فاصله زمین تا خورشید. [[خروج از مرکز مداری|خروج از مرکز]] این مدار بسیار پایین و در حدود ۰٫۰۱±۰٫۰۶ است؛ که بسیار نزدیک به دایره می‌باشد.<ref name="iorio"/><ref name="apj200">{{یادکرد
 | نویسند=سی. تی بولتون
 |عنوان = Optical observations and model for Cygnus X-1 | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1975ApJ...200..269B
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۷۵ | شماره=200 | صفحه=269–277
}}(ارجاع دست دوم)</ref> فاصله زمین تا این سامانه برابر ۲٬۰۰۰ [[پارسک]] (۶٬۰۰۰[[سال نوری]]) است که توسط قمر مصنوعی [[ابرخس]] اندازه‌گیری شده‌است، اما در مورد این مقدار شک و تردیدهایی وجود دارد.<ref name="SIMBAD"/>

این سامانه، حرکاتی نیز با مجموعه ستاره‌ای به نام ماکیان OB3 دارد که در ۲٬۰۰۰ سال نوری از خورشید قرار دارد. این به معنی این است که HDE 226868, Cygnus X-1 و این [[خوشه ستارگان|مجموعه ستاره ماکیان OB3]] ممکن است در یک زمان و در یک مکان تشکیل شده‌باشند. اگر این چنین باشد، عمر این سامانه حدود ۱٫۵±۵ میلیون سال است. حرکت HDE ۲۲۶۸۶۸ به سوی Cygnus OB3 برابر ۳±۹ [[متر بر ثانیه|کیلومتر بر ثانیه]] است، فاصله این سامانه با مرکز مجموعه ستارگان ۶۰ پارسک است، و ممکن است جاذبه‌ای بین آنها باشد به طوری که این فاصله ممکن است در ۲±۷ میلیون سال پیش در کنار هم بوده‌باشند که با سن تخمینی مطابقت دارد.<ref name="science300">{{یادکرد
 | نویسند=فلیکس میرابل
 |عنوان = Formation of a Black Hole in the Dark | پیوند = http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/300/5622/1119
 | ژورنال=Science | سال=2003 | شماره=300
 | دوره=5622 | صفحه=1119–1120
 | accessdate=2008-03-15 | doi=10.1126/science.1083451
 | pmid=12714674}}(ارجاع دست دوم)</ref>

با عرض سماوی ۳ درجه و طول سماوی ۷۱ درجه،<ref name="SIMBAD"/> احتمال می‌رود در [[بازوی شکارچی|بازوی جبار]] در [[راه شیری|کهکشان راه شیری]] باشد،<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=اچ گورسکی | سال=1971
 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1971ApJ...167L..15G
 | عنوان = The Estimated Distance to Cygnus X-1 Based on its Low-Energy X-Ray Spectrum
 | ژورنال=Astrophysical Journal | شماره=167 | صفحه=L15
}}(ارجاع دست دوم)</ref> این بازو در نزدیکی [[بازوی کمان]] قرار دارد اما ثابت شده‌است که ماکیان ایکس یک در این بازو نیست،<ref>{{یادکرد وب
 | نشانی=http://www.vectorsite.net/tastgal_07.html
 | عنوان=7.0 The Milky Way Galaxy
 | نویسنده=جرج جیئوبل
 | ناشر=In The Public Domain
 | تاریخ بازدید=2008-06-29
 | زبان=انگلیسی
 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20080612014659/http://www.vectorsite.net/tastgal_07.html
 | archivedate=۱۲ ژوئن ۲۰۰۸
 | dead-url=yes
 }}</ref> با وجود اینکه در کهکشان راه شیری مرز مشخصی بین بازوها وجود ندارد.

=== جرم فشرده ===
جرم این جسم فشرده به‌طور دقیق مطمئن نیست. مدل تکاملی ستارگان جرم آن را ۵±۲۰
[[جرم خورشید]] پیش‌بینی می‌کند،<ref name="MNRAS358">{{یادکرد
 | نویسنده=جی زیوسکی
 |عنوان = Evolutionary constraints on the masses of the components of HDE 226868/Cyg X-1 binary system | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0501102
 | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
 | سال=۲۰۰۵ | شماره=358 | صفحه=851–859
 | doi=10.1111/j.1365-2966.2005.08796.x
}} نکته: برای شعاع و درخشندگی، به جدول یک نگاه کنید ''d''=2&nbsp;kpc.</ref> در صورتی که با روش‌های دیگر ۱۰ برابر جرم خورشید تعیین شده‌است. بررسی دوره تناوب جسم پرتو ایکس مقدار جرمش به‌طور دقیق برابر۰٫۸±۸٫۷ جرم خورشید به‌دست می‌دهد. در همه حالات این جسم بسیار مشابه سیاه‌چاله‌است.<ref name="iorio">{{یادکرد
 | نویسنده=لورنزو یوریو
 | تاریخ=[[۲۴ ژوئیه]]، ۲۰۰۷ | ژورنال=e-print
 |عنوان = On the orbital and physical parameters of the HDE 226868/Cygnus X-1 binary system | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/2007arXiv0707.3525I
 | doi=10.1007/s10509-008-9839-y
}}</ref><ref name="soha"/><ref name="esa070516">{{یادکرد وب | lنویسنده=تد استروهمایر | تاریخ=[[۱۶ مه|May 16]]، ۲۰۰۷
 | نشانی=http://www.esa.int/esaCP/SEMDMAV681F_index_0.html | عنوان=New technique for ‘weighing’ black holes | publisher=[[آژانش فضایی اروپا|اسا]] | تاریخ بازدید=2008-03-10
|زبان=انگلیسی}}(ارجاع دست دوم)</ref>
چون بیشتر از سه برابر جرم خورشید، جرم لاشه باشد محتمل‌ترین امکان [[سیاه‌چاله]] است.<ref name="SSK"/><ref>{{یادکرد
|فصل=مرگ ستارگان|کتاب=نجوم و اخترفیزیک مقدماتی|نویسنده =زیلیک و اسمیت|ترجمه=جمشید قنبری، [[تقی عدالتی]]|ناشر =دانشگاه امام رضا|شهر=[[مشهد]]|کوشش=|ویرایش=|صفحه=۲۱۹|سال=۱۳۷۸|شابک=964-6582-14-1}}</ref>

یک سیاه‌چاله محوطه گرانشی بزرگ و قوی ایجاد می‌کند که هیچ چیز توانایی خروج ندارد حتی [[تابش الکترومغناطیسی|پرتوهای الکترومغناطیسی]]. به این سرحد [[افق رویداد]] و به فاصله بین سطح و مرکز سیاه‌چاله [[شعاع شوارتزیلد]] گفته می‌شود، که برای ماکیان ایکس یک حدود ۲۶ کیلومتر محاسبه شده‌است.<ref>{{یادکرد | نویسنده=ا. ای. روزلر | عنوان = Almost-Black-Holes: an old—new paradigm | ژورنال=Chaos, Solitons & Fractals | سال=۱۹۹۸ | شماره=9 | دوره=7 | صفحه=1025–1034 | doi=10.1016/S0960-0779(98)80004-0}}(ارجاع دست دوم)</ref> هر چیزی که به داخل آن سقوط کند([[ماده (فیزیک)|ماده]] یا [[فوتون]]) امکان فرار ندارد.<ref>{{یادکرد وب | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۹ ژانویه]]، ۲۰۰۶ | نشانی=http://web.mit.edu/newsoffice/2006/blackhole1.html | عنوان=Scientists find black hole's 'point of no return' | ناشر=Massachusetts Institute of Technology | تاریخ بازدید=2008-03-28 | زبان=انگلیسی | archive-date=۱۳ ژانویه ۲۰۰۶ | archive-url=https://web.archive.org/web/20060113032611/http://web.mit.edu/newsoffice/2006/blackhole1.html | dead-url=yes }}</ref>

تنها گواه وجود افق رویداد در سال ۱۹۹۲ و استفاده [[تلسکوپ فضایی هابل]] از نور [[فرابنفش]] بر می‌گردد. درخشانی یک سیاه‌چاله به خاطر آن است که اجرام انبوهی به دور آن می‌گردند، این سری تپ‌ها از طریق [[انتقال به سرخ گرانشی|انتقال به قرمز گرانشی]] تغییر می‌کنند؛ که به همین دلیل [[طول موج]]شان زیاد می‌شود، و به خاطر پیش‌گویی [[نسبیت عام]]. ماده از حالت جامد بودن خارج شده، و در نهایت به انرژی تبدیل می‌شود، در حقیقت مواد عبور از افق رویداد را حس نمی‌کنند. دو رشته موج ضعیف رصد شد، که وجود سیاه‌چاله را تأیید می‌کنند.<ref name="pasp113">{{یادکرد | نویسنده=جوزف دولان |عنوان = Dying Pulse Trains in Cygnus XR-1: Evidence for an Event Horizon | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/2001PASP..113..974D? | ژورنال=The Publications of the Astronomical Society of the Pacific | سال=۲۰۰۱ | شماره=113 | دوهر=786 | صفحه=974–982 | doi=10.1086/322917}}(ارجاع دست دوم)</ref>
[[تلسکوپ فضایی چاندرا]] [[خط طیف نوری|خطوط طیفی]] اتم [[آهن]] را در پرتوهای ایکس بررسی کرد نتیجه‌اش این بود. یک [[سیاه‌چاله کر|سیاه‌چاله چرخان]] اجازه می‌دهد اتم‌های در نزدیکی افق رویداد بچرخند اما برای ماکیان ایکس یک هیچ اتمی تا فاصله ۱۶۰ کیلومتری یافت نشد. اگرچه، این جسم ممکن است سیاه‌چاله باشد، اما این داده‌ها نشان می‌دهد این سیاه‌چاله نمی‌چرخد.<ref>{{یادکرد گردهمایی | آخر=Miller | اول=J. M.
 | مشارکت=Fabian, A. C. ; Nowak, M. A. ; Lewin, W. H. G. | عنوان=Relativistic Iron Lines in Galactic Black Holes: Recent Results and Lines in the ASCA Archive | عنوان‌کتاب=Proceedings of the 10th Annual Marcel Grossmann Meeting on General Relativity | مکان=Rio de Janeiro, Brazil | تاریخ=July 20–26، 2003 | نشانی=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0402101 | تاریخ بازدید = 2008-03-11}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=روی استیو|کد زبان=en|تاریخ=۱۷ سپتامبر ۲۰۰۳|وبگاه=Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics|نشانی=http://chandra.harvard.edu/press/03_releases/press_091703.html|عنوان=Iron-Clad" Evidence For Spinning Black Hole"|ناشر=Chandra press Room|تاریخ بازدید=5 May 2018}}</ref> یا به عبارت دیگر این یک [[سیاه‌چاله کر]] نیست.<ref name="History">{{یادکرد|فصل=سیاه‌چاله‌ها|کتاب=[[تاریخچه زمان]]|نویسنده =[[استیون هاوکینگ]]|ترجمه=محمدرضا محجوب
|ناشر =شرکت سهامی انتشار|شهر=|کوشش=|ویرایش=|صفحه=۱۲۳–۱۲۷|سال=۱۳۸۳|شابک=964-5735-19-X}}</ref>

اگر جسم فشرده سیاه‌چاله باشد شعاع شوارتزیلد آن ۲۶ [[کیلومتر]] زمان تبخیر آن ۱{{چر}}×۱۰<sup>۶۶</sup> [[سال]] پس از به وجود آمدن<ref name="History"/> [[انتروپی|آنتروپی]]‌اش ۱٫۲۲{{چر}}×۱۰<sup>۵۶</sup> [[ژول]] بر [[کلوین]] *<ref>این عدد از فرمول زیر که در منبع درج شده‌است به دست‌آمده:{{سخ}}
<math>S=\frac{Akc^3}{4\hbar \;G}</math>
{{سخ}}
که در آن s [[انتروپی|آنتروپی]]، A مساحت [[افق رویداد]]، k [[ثابت بولتزمن]]، c [[سرعت نور]] G [[ثابت گرانش|ثابت جهانی گرانش]] و <math>\hbar \;</math> [[ثابت کاهیده پلانک]] است.</ref> خواهد بود.<ref>{{یادکرد|فصل=ریخت و شکل زمان|کتاب=[[جهان در پوست گردو]]|نویسنده =[[استیون هاوکینگ]]|ترجمه=محمدرضا محجوب|ناشر =حریر|شهر=|کوشش=|ویرایش=|صفحه=۹۹|سال=۱۳۸۴|شابک=964-93342-5-4}}</ref>

==== شکل‌گیری ====
بزرگترین ستاره در [[خوشه ستاره‌ای]] ماکیان OB3 نزدیک به چهل برابر جرم خورشید جرم دارد. جرم این ستاره به سرعت در حال خارج شدن است، این احتمال را به وجود می‌آورد که از طرف ماکیان ایکس یک در حال جذب شدن است. این ستاره ۳۰ واحد جرم خورشیدی را تا کنون از دست داده‌است. بخشی از جرم از دست رفته ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸، بسیار شبیه یک طوفان بسیار بزرگ ستاره‌ای است. غنای [[هلیم|هلیوم]] خارج شده از ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ نیز گواه سیاه‌چاله بودن این امر را تأیید می‌کند.<ref>{{یادکرد | نویسنده=فیلیپ پودیلوزسکی |عنوان = On the formation and evolution of black-hole binaries | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0207153 | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | سال=۲۰۰۲ | دوره=2 | شماره=341 | صفحه=385–404 | doi=10.1046/j.1365-8711.2003.06464.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> این امکان وجود دارد که ستاره پدر یک [[ستاره]] [[ستاره ولف-رایه|ولف رایت]] باشد، که بخش قابل توجهی از پوسته‌اش را با یک باد ستاره‌ای قوی از دست داده‌است.<ref name="science300"/> اگر ستاره پدر با یک [[ابرنواختر]] از بین رفته باشد، رصدها باید از جسم مشابه‌ای خبر می‌دادند که به سرعت در حال خارج شدن باشد. اگرچه این جسم در مدار است، این حاکی از این است که ستاره پدر با انفجار از بین نرفته‌است یا با انفجاری خفیف تبدیل به سیاه‌چاله شده‌است.<ref name="science300"/>

==== قرص برافزایشی ====
به دور جسم فشرده یک قرص برافزایشی قرار دارد. درون این لوح گازهای یونیزه و بسیار داغ قرار دارند. این گونه مواد تبدیل به [[پلاسما (فیزیک)|پلاسما]] می‌شوند<ref name="SSK">{{یادکرد
|فصل=سیاه‌چاله‌ها|کتاب=ساختار ستارگان و کهکشان‌ها|نویسنده =پال هاچ|ترجمه=توفیق حیدرزاده|ناشر =موسسه جغرافیای و کارتوگرافی گیتاشناسی|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش=|صفحه=۱۸۱و۱۸۲|سال=۱۳۸۴|شابک=964-6241-10-7}}</ref> و شعاع این لوح نزدیک ۵۰۰ برابر شعاع شوارتزشیلد سیاه‌چاله‌است،<ref name="mnras325">{{یادکرد
 | نویسنده=ای. جی. یانگ
 |عنوان = A Complete Relativistic Ionized Accretion Disc in Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0103214
 | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
 | سال=۲۰۰۱ | شماره=325 | صفحه=1045–1052
 | doi=10.1046/j.1365-8711.2001.04498.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> یا حدود ۱۵٬۰۰۰ کیلومتر.

اگرچه پرتوهایش متغیر است اما یکی از بزرگترین منبع پرتو ایکس آسمان<ref name="apj611">{{یادکرد
 | نویسنده=سی. زی لی
 |عنوان = X-Ray Spectral Variability in Cygnus X-1 | پیوند = http://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/422209
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=1999 | شماره=611 | صفحه=1084–1090
| doi=10.1086/422209}}(ارجاع دست دوم)</ref> و بزرگترین منبع پرتو ایکس در صورت فلکی [[ماکیان (صورت فلکی)|ماکیان]] است.<ref>{{یادکرد گردهمایی
|اول=محمدتقی
|آخر=میرترابی
|مکان=[[تهران]]، [[ایران]]
|گردهمایی=همایش سیاه‌چاله‌ها و ستاره‌های نوترونی
|تاریخ=زمستان ۱۳۸۳
|ناشر[[مجله نجوم]]
|عنوان=خواص سیاه‌چاله‌ها}}</ref> پرتوهای ایکس با انرژی پایین در درون قرص برافزایشی ایجاد می‌شوند، سپس انرژی آنها از طریق [[پراکندگی کامپتون]] و به خاطر دمای بالای الکترون‌ها در یک geometrically thicker بالا می‌رود، اما در نزدیکی تاج احاطه می‌شود، و از سطح لوح کوچکتر بازتاب می‌شود.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=جی سی لینگ
 |عنوان = Gamma-Ray Spectra and Variability of Cygnus X-1 Observed by BATSE | پیوند = http://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/304323
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۹۷ | شماره=484 | صفحه=375–382
 | doi=10.1086/304323}}(ارجاع دست دوم)</ref> یک امکان دیگر این است که پرتوهای ایکس از طریق پراکندگی کامپتون و از تاج یا افشانه‌ها بیرون آمده باشند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=ان. کیلیفس
 |عنوان = Spectra and time variability of black-hole binaries in the low/hard state | پیوند = http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0273117705014286
 | ژورنال=Advances in Space Research
 | سال=۲۰۰۶ | شماره=38 | دوهر=12 | صفحه=2810–2812
 | doi=10.1016/j.asr.2005.09.045}}(ارجاع دست دوم)</ref>

تغییرات پرتوهای ایکس تاحدودی متناوب و منظم هستند به همین دلیل به آنها [[تپ‌اختر دوره‌ای]] (QPO) می‌گویند. جرم جسم فشرده فاصله بین شروع محیط پلاسما تا خارج از [[تپ‌اختر]] را مشخص می‌کند، با انتشار شعاع و جرم آن کاهش پیدا می‌کند. با این شیوه می‌توان جرم ماکیان ایکس یک را بدست آورد مشروط بر اینکه یک کنترل ضربدری یا همان بررسی متقابل<ref>cross-check</ref> وجود داشته باشد.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=لو تیتراچاک | نویسنده=Shaposhnikov, Nikolai
 | عنوان=On the nature of the variability power decay towards soft spectral states in X-ray binaries. Case study in Cyg X-1
 | تاریخ=[[۹ فوریه]]، ۲۰۰۸
 | نشانی=http://arxiv.org/abs/0802.1278
 | کار=The Astrophysical Journal
 | تاریخ بازدید=2008-04-02
|زبان=انگلیسی}}</ref> ماکیان ایکس یک تغییرات غیرقابل پیش‌بینی بین دو حالت پرتو ایکس دارد، اگرچه ممکن است به‌طور مداوم بین این دو حالت باشد. در وضعیت بالا، پرتوهای ایکس سخت هستند، که بدین معنی است که انرژی زیادی دارند. در وضعیت پایین، پرتوهای ایکس نرم هستند، بدین معنی که پرتوهای ایکس انرژی کمتری دارند. در حالت نرم تغییرات بالاتری اتفاق می‌افتد. در وضعیت سخت محیط تاج و قرص برافزایشی حالت مات به خود می‌گیرند. حالت نرم زمانی اتفاق می‌افتد که قرص برافزایشی به جسم فشرده نزدیک می‌شود (موقعیتی نزدیکتر از ۱۵۰ کیلومتر)، به هنگام سردشدن یا خروج از تاج قرص برافزایشی به حالت سخت برمی‌گردد.<ref name="apj626"/>

پرتوهای ایکس شارش‌یافته از ماکیان ایکس یک در مدت ۵٫۶ روز تغییر می‌کنند، مخصوصاً در خلال نزدیکی دو ستاره و نزدیک شدن به خط دید زمین. این بدین معنی است که بخشی از پرتوها توسط گازهای دور ستاره جذب می‌شوند، که ممکن به خاطر بادهای ستاره‌ای که از ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ می‌وزد، باشد. حدسی دیگر این است که در دوره ۳۰۰ روزه شارش پرتوها به دلیل تغییر قرص برافزایشی تغییر، می‌کند.<ref name="apj531">{{یادکرد
 | نویسنده=جی. کیتوماتو
 | عنوان = ''GINGA'' All-Sky Monitor Observations of Cygnus X-1
 | ژورنال=The Astrophysical Journal | year=2000 | volume=531
 | صفحه=546–552 | doi=10.1086/308423}}(ارجاع دست دوم)</ref>

==== افشانه‌ها ====
دو زائده از دو طرف جسم فشرده به بیرون پرتاب می‌شوند، و [[انرژی پتانسیل]] گرانشی از دست می‌دهند. بخشی از اتلاف انرژی توسط [[افشانه نسبیتی|افشانه]]‌ها صورت می‌گیرد، و عمود بر قرص برافزایشی هستند، که با سرعت [[نسبیت خاص|نسبیتی]] حرکت می‌کنند. (یعنی سرعت‌شان نسبت به [[سرعت نور]] قابل توجه‌است) این جفت جت این معنی را می‌رساند که قرص برافزایشی انرژی و [[تکانه زاویه‌ای]] زیادی را به بیرون پرتاب می‌کند. آنها ممکن است [[میدان مغناطیسی]] هم در محیط جسم فسرده ایجاد کنند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=میتشل بگلمن
 |عنوان = Evidence for Black Holes | پیوند = http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/300/5627/1898 | صفحه=1898–1903
 | ژورنال=Science | سال=۲۰۰۳ | شماره=300 | دوره=5627
 | doi=10.1126/science.1085334
 | pmid=12817138}}(ارجاع دست دوم)</ref>

جت‌های ماکیان ایکس یک از لحاظ نور تاریک هستند. بنابر تخمین‌ها جت‌ها انحراف ۳۰ درجه دارند.<ref name="apj626">{{یادکرد
 | نویسنده=دیه‌گو تورس
 |عنوان = Probing the Precession of the Inner Accretion Disk in Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0503186
 | زورنال=The Astrophysics Journal
 | سال=۲۰۰۵ | شماره=626 | صفحه=1015–1019
 | doi=10.1086/430125}}(ارجاع دست دوم)</ref> یکی از جت‌ها با غبار میان ستاره‌ای برخورد داشته‌است، که به خاطر برخود امواج رادیویی شکل گرفته‌است. این تصادم موجب تشکیل یک [[سحابی]] شد که از طریق [[طیف مرئی|طول موج مرئی]] نیز قابل دیدن بود. برای تولید چنین سحابی به‌طور متوسط جت <span dir="ltr">(۱۴–۴){{چر}}×۱۰<sup>۳۶</sup></span> [[ارگ (یکا)|ارگ]]/، یا <span dir="ltr">(۹±۵){{چر}}×۱۰<sup>۲۹</sup></span>[[وات]] انرژی صرف کرد.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=دی. ام راسل
 |عنوان = The jet-powered optical nebula of Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0701645
 | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
 | سال=۲۰۰۷ | شماره=376 | دوره=3 | صفحه=1341–1349
 | doi=10.1111/j.1365-2966.2007.11539.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> این انرژی ۱٬۰۰۰ برابر انرژی شارش یافته از خورشید است.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=جولیانو ساکمن
 |عنوان = Our Sun. III. Present and Future | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1993ApJ...418..457S
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۹۳ | شماره=418 | صفحه=457–468
 | doi=10.1086/173407}}(ارجاع دست دوم)</ref> تاکنون حلقه‌ای در مخالف مسیر وجود ندارند زیرا چگالی جت‌ها کم است.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=ای. گالو
 |عنوان = A dark jet dominates the power output of the stellar black hole Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0508228
 | ژورنال=[[طبیعت (مجله)|مجلهٔ طبیعت]] | سال=۲۰۰۵ | شماره=۴۳۶
 | دوره=7052 | صفحهs=819–821
 | doi=10.1038/nature03879}}(ارجاع دست دوم)</ref>

در سال ۲۰۰۶ ماکیان ایکس یک اولین احتمال سیاه‌چاله‌ها بود که [[پرتو گاما|پرتوی گاما]] با انرژی بالا، بالای ۱۰۰ GeV ارسال می‌کرد. پرتوهای گاما که همزمان با پرتوهای ایکس سخت رصد شدند این مسئله را پیشنهاد می‌کنند که پیوندی میان این اتفاق‌ها وجود دارند. پرتوهای ایکس سخت از افشانه‌ها تولید می‌شود اما پرتوهای گاما از برهمکنش افشانه‌ها با بادهای ستاره‌ای ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ به وجود می‌آیند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=آلبرت اتل
 |عنوان = Very High Energy Gamma-ray Radiation from the Stellar-mass Black Hole Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/0706.1505
 | ژورنال=Astrophysical Journal Letters
 | سال=۲۰۰۷ | شماره=۶۶۵ | صفحه=L51–L54
 | doi = 10.1086/521145
}}(ارجاع دست دوم)</ref>

=== اچ‌دی‌ای ۲۲۶۸۶۸ ===
[[پرونده:Cygnus X-1.png|چپ|بندانگشتی|یک تصویر خیالی از ماکیان ایکس یک و ستاره همدم. ''طراحی از اسا/هابل. '']]
اچ‌دی‌ای ۲۲۶۸۶۸ {{انگلیسی|HDE 226868}} یک ابرغول با [[رده‌بندی ستارگان|رده طیفی]] ۰۹٫۷ {{چر}}Iab{{رچ}}<ref name="SIMBAD"/> که در سر حد بین کلاس O و کلاس B است؛ و دمای سطح آن ۳۱٬۰۰۰ درجه [[کلوین]] است.<ref name="eas030610">{{یادکرد وب
 | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۱۰ ژوئن|June 10]]، ۲۰۰۳
 | نشانی=http://hubble.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=32700
 | عنوان=Integral's view of Cygnus X-1 | publisher=ESA
 | تاریخ بازدید=2008-03-20
 |زبان=انگلیسی}}</ref> و جرمش بین ۲۰ تا ۴۰ برابر [[جرم خورشید]] است. با مدل تکاملی ستاره‌ای فاصله این ستاره ۲٬۰۰۰ پارسک و شعاعش ۲۰–۲۲ برابر [[شعاع خورشیدی|شعاع خورشید]] و درخشندگی ۳۰۰٬۰۰۰–۴۰۰٬۰۰۰ برابر [[درخشندگی خورشید]] پیش‌بینی می‌شود.<ref name="iorio"/><ref name="MNRAS358"/> برای مقایسه، فاصله جسم فشرده با ستاره حدود ۴۰ برابر شعاع خورشید است، یا دو برابر شعاع ستاره.<ref name="apj620"/>

سطح ستاره HDE 226868 همواره با جذر و مد از طرف هم‌دم‌اش روبه‌رو بوده‌است، و گاهی اوقات پوسته آن پاره می‌شود. بدین علت درخشندگی ظاهری ستاره ۰٫۰۶ قدر در مدت ۵–۶ روز تغییر می‌کند، کمترین قدر هنگامی رخ می‌دهد که ستاره در راستای دید ما باشد.<ref name="caballero">{{یادکرد گردهمایی
 | اول=M. D. | آخر=Caballero
 | عنوان=OMC-INTEGRAL: Optical Observations of X-Ray Sources
 | عنوان‌کتاب=Proceedings of the 5th INTEGRAL Workshop on the INTEGRAL Universe
 | صفحه=875–878 | ناشر=ESA
 |تاریخ=۱۶–۲۰ فوریه ۲۰۰۴ | مکان=مونیخ. آلمان
 | نشانی=http://adsabs.harvard.edu/abs/2004ESASP.552..875C
 | تاریخ بازدید=2008-03-17}}(ارجاع دست دوم)</ref> دلیل این مسئله می‌تواند این باشد که این نورها توسط سیاه‌چاله احتمالی جذب می‌شوند<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=آرتور کوکس |سال=۲۰۰۱ | صفحه=۴۰۷
 | کتاب=Allen's Astrophysical Quantities
 | ناشر=Springer | شابک=0-387-95189-X}}(ارجاع دست دوم)</ref>

وقتی که طیف ستاره با ستاره مشابه یعنی [[نظام (ستاره)|اپسیلون جبار]] مطابقت داده شد، نشان داده شد مقدار زیادی [[هلیم|هلیوم]] و مقدار کمی [[کربن]] در جو ستاره وجود دارند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=جی. کالیزو
 |عنوان = Spectral variations and a classical curve-of-growth analysis of HDE 226868 (Cyg X-1 | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1995RMxAA..31...63C)
 | ژورنال=Rev. Mex. Astron. Astrofis.
 | سال=۱۹۹۵ | شماره=۳۱ | دوره=1
 | صفحه=63–86
}}(ارجاع دست دوم)</ref> بررسی خطوط طیفی ستاره در نور [[فرابنفش]] و [[هیدروژن آلفا]] و تطابق آن با ستاره مشابه یعنی [[پی ماکیان]] نشان می‌دهد، که گازهای زیادی دور ستاره را احاطه کرده‌اند و سرعت این گازهای حدود ۱۵۰۰ [[متر بر ثانیه|کیلومتر بر ثانیه]] است.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=پی. اس کونتی
 |عنوان = Stellar parameters of five early type companions of X-ray sources | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1978A&A....63..225C
 | ژورنال=Astronomy and Astrophysics
 | سال=1978 | شماره=63 | صفحه=1–2
}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref>{{یادکرد
 | نویسنده=جی. دبلیو سورز
 |عنوان = Tomographic Analysis of Hα Profiles in HDE 226868/Cygnus X-1 | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1998ApJ...506..424S | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=1998 | شماره=506
 | دوره=1 | صفحه=424–430
 | doi=10.1086/306246}}(ارجاع دست دوم)</ref>
این ستاره از طریق [[بادهای ستاره‌ای]] هر سال حدود ۲٫۵{{چر}}×۱۰<sup>−۶</sup> جرم خورشید از دست می‌دهد<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=جی. بی هاتچین
 |عنوان = Stellar winds from hot supergiants | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1976ApJ...203..438H
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۷۶ | شماره=۲۰۳ | صفحه=438–447
 | doi=10.1086/154095}}</ref> این بدین معنی است که هر ۴۰۰٬۰۰۰ سال به اندازه کل جرم خورشید جرم از دست می‌دهد. اثر گرانشی جسم فشرده باعث چنین بادهایی می‌شود.<ref name="apj620">{{یادکرد
 | نویسنده=جی. ام میلر
 | عنوان = Revealing the Focused Companion Wind in Cygnus X-1 with ''Chandra''
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۲۰۰۵ | شماره=۶۲۰ | صفحه=398–404
 | doi=10.1086/426701}}(ارجاع دست دوم)</ref> پرتوهای ایکس ناحیه محیط جسم فشرده نشان می‌دهند که گرم و یونیزه این بادهای خود ستاره هستند. مدار جسم از مناطق مختلفی در مسیر بادهای ستاره‌ای و در طول ۵–۶ روز می‌گذرد، خطوط فرابنفش،<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=سیکوا ورتیلک
 |عنوان = X-Ray Ionization Effects on the Stellar Wind of Cygnus X-1 | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/2006HEAD....9.0131V
 | ژورنال=Bulletin of the American Astronomical Society
 | سال=۲۰۰۶ | شماره=۳۸ | صفحه=334
}}(ارجاع دست دوم)</ref> امواج رادیویی،<ref>{{یادکرد
 | نوینسده=جی. جی پولی
 |عنوان = Orbital modulation and longer-term variability in the radio emission from Cygnus X-1 | پیوند = http://arxiv.org/abs/astro-ph/9809305v1
 | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
 |سال=۱۹۹۹ | شماره=۳۰۲ | دوره=1 | صفحه=L1–L5
 | doi=10.1046/j.1365-8711.1999.02225.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> و پرتوهای ایکس خودشان متغیر هستند.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=دی. آر جی‌اس
 |عنوان = Wind Accretion and State Transitions in Cygnus X-1 | پیوند = http://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/345345
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=2003 | شماره=583 | صفحه=424–436
 | doi = 10.1086/345345
}}(ارجاع دست دوم)</ref>

[[لب روش]] برای ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ اینگونه تعریف می‌شود که منطقه‌ای است که در حرکت اجرام به دلیل جاذبه دو ستاره محدود می‌شود. موادی که از لب روش عبور می‌کنند در مدار یکی از این دو جسم قرار خواهند گرفت. این لب روش نزدیک سطح ستاره‌است اما امکان نزدیکی مواد وجود ندارد، بنابراین موادی که نزدیک هم هستند شروع به جداشدن می‌کنند. اگرچه، بادهای ستاره‌ای بعد از خروج از لب روش به سمت مدار ستاره می‌روند اما بعداً به سمت قرص برافزایشی و جسم فشرده جذب می‌شود.<ref name="apj304">{{یادکرد
 | نویسنده=دی. آر جی‌اس
 |عنوان = The optical spectrum of HDE 226868 = Cygnus X-1. II&nbsp;— Spectrophotometry and mass estimates | پیوند = http://adsabs.harvard.edu/abs/1986ApJ...304..371G
 | زورنال=The Astrophysical Journal, Part 1
 | سال=۱۹۸۶ | شماره=۳۰۴ | صفحه=371–393
 | doi=10.1086/164171}}(ارجاع دست دوم)</ref>

گاز و گردوغبار میان ستاره‌ای بین این ستاره و خورشید قدر ظاهری ستاره را کاهش می‌دهد و البته به انتقال قرمز ستاره نیز تأثیر می‌گذارند. تخمین مقدار کاهش قدر به دلیل غبارهای میان ستاره‌ای({{چر}}A<sub>V</sub>{{رچ}}) ۳٫۳ است.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=بروس مارگون
 |عنوان = On the Distance to Cygnus X-1 | پیوند = http://articles.adsabs.harvard.edu/abs/1973ApJ...185L.113M
 | ژورنال=The Astrophysical Journal
 | سال=۱۹۷۳ | شماره=۱۸۵ | دوره=2 | صفحه=L113–L116
 | doi=10.1086/181333}}(ارجاع دست دوم)</ref> بدون کاهش قدر از طریق غبار میان ستاره‌ای این ستاره از قدر پنجم خواهد بود<ref>{{یادکرد وب
 | نشانی=http://astronomy.swin.edu.au/cosmos/I/Interstellar+Reddening
 |عنوان=Interstellar Reddening
 | ناشر=Swinburne University of Technology
 |تایخ بازدید=2006-08-10
 |زبان=انگلیسی
}}</ref> و می‌توانست با چشم غیرمسلح هم دیده شود.<ref>{{یادکرد وب
 | نویسنده=جیم کالر
 | نشانی=http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/cygx1.html
 | عنوان=Cygnus X-1
 | ناشر=دانشگاه ایلی‌نویز
 | تاریخ بازدید=2008-03-19
 | زبان=انگلیسی
 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20080704194723/http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/cygx1.html
 | archivedate=۴ ژوئیه ۲۰۰۸
 | dead-url=yes
 }}</ref>

== استیون هاوکینگ و کیپ ثورن ==
ماکیان ایکس یک موضوع یک شرط‌بندی علمی بین [[استیون هاوکینگ]] و [[کیپ تورن|کیپ ثورن]] بود، در این شرط‌بندی هاوکینگ اعتقاد داشت در این منطقه سیاه‌چاله‌ای وجود ندارد. هاوکینگ توضیح داد که اینهم یک جور سیاست عاقبت اندیشانه‌است. در نوشته او در کتاب، ''[[تاریخچه زمان]]''، {{نقل قول|این یک بیمه نامه برای من است. من بسیار بر روی سیاه‌چاله‌ها کار کردم، و احساس کردم که اگر اینجا سیاه‌چاله نباشد تمام زحماتم به هدر می‌رود. اما در آنصورت، من این احساس را دارم که شرط را برده‌ام، و که چهارسال اشتراک [[مجله کاراگاه خصوصی]] (Private Eye) استفاده می‌کنم. اگر این سیاه‌چاله واقعاً وجود داشته باشد، کیپ یک سال مجله [[پنت‌هاوس (مجله)|پنت‌هاوس]] را رایگان می‌برد. وقتی که این شرط‌بندی را در سال ۱۹۷۵ قرار گذاشتیم، ما ۸۰ درصد مطمئن بودیم که ماکیان ایکس یک سیاه‌چاله‌است. اکنون، من ۹۵ درصد مطمئن هستم، ولی هنوز شرط‌بندی برقرار است.<ref name="History"/>}}

در ویرایش دهمین سالگرد کتاب تاریخچه زمان هاوکینگ شرط را واگذار کرد<ref name="History"/> با توجه به اینکه بسیاری از رصدخانه‌ها ماکیان ایکس یک را سیاه‌چاله می‌دانند، کیپ ثورن در کتاب شخصی‌اش ''[[سیاه‌چاله‌ها و ریسمان‌های زمان]]''، گفت که هاوکینگ در [[روسیه]] به دفتر وی آمده و شرط را واگذار کرده‌است.<ref>{{یادکرد
 | نویسنده=[[کیپ تورن|کیپ ثورن]] | سال=۱۹۹۴
 | عنوان=سیاه‌چاله‌ها و ریسمان زمان
 | ناشر=W. W. Norton & Company
 | شابک=0-393-31276-3}}(ارجاع دست دوم)</ref>

== جستارهای وابسته ==
{{درگاه|فضا|اخترشناسی|فیزیک|فناوری|دانش}}
* [[سیاه‌چاله]]

== منابع ==
;عمومی:
Wikipedia contributors, "Cygnus X-1," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cygnus_X-1&oldid=227649084 (accessed July 26، ۲۰۰۸).
;ویژه:
{{پانویس|۲}}

== پیوند به بیرون ==
* {{یادکرد وب
 | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۱۰ ژوئن|June 10]]، [[۲۰۰۵ (میلادی)|۲۰۰۵]]
 | نشانی=http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=32709
 | عنوان=Artist's impression of Cygnus X-1
 | ناشر=ESA | تاریخ بازدید=۲۰۰۸–۰۳–۲۴
 | زبان=انگلیسی}}
* {{یادکرد وب
 | نویسنده=استاف | تاریخ=[[۱ آوریل|April 1]]، [[۱۹۹۶ (میلادی)|۱۹۹۶]]
 | نشانی=http://www.oa.uj.edu.pl/research/cygx1.html
 | عنوان=Cygnus X-1، the black hole
 | ناشر=Astronomical Observatory of the Jagiellonian University
 | تاریخ بازدید=۲۰۰۸–۰۳–۲۴
 | زبان=انگلیسی}}
* {{یادکرد وب
 | نویسنده=دبلیو. سیرمن.
 | تاریخ=[[۱۸ دسامبر|December 18]]، [[۲۰۰۲ (میلادی)|۲۰۰۲]]
 | نشانی=http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2002/cas-projects/austria_cygnus_1/
 | عنوان=Black Hole in Cygnus
 | ناشر=ESA
 | تاریخ بازدید=۲۰۰۸–۰۳–۲۹
 | زبان=انگلیسی
 | archive-date=۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵
 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150915105044/http://www.eso.org/public/outreach/eduoff/cas/cas2002/cas-projects/austria_cygnus_1/
 | dead-url=yes
 }}
* {{ویکی‌آسمان
|z=۸
|en=Cygnus X-1}}
{{Sky|19|58|21.6756|+|35|12|05.775|6000}}
{{ستارگان صورت فلکی ماکیان}}

[[رده:اجرام اچ‌آی‌پی]]
[[رده:اجرام کاتالوگ هنری دراپر]]
[[رده:جرم‌هایی با نام‌گذاری ستارگان متغیر]]
[[رده:دوتایی پرتو ایکس]]
[[رده:ستارگان ابرغول کلاس O]]
[[رده:ستارگان با احتمال سیاهچاله]]
[[رده:ستارگان دوتایی]]
[[رده:ستاره‌های موجود در فهرست نظرسنجی بن]]
[[رده:سیاهچاله‌های ستاره‌وار]]
[[رده:صورت فلکی ماکیان]]
[[رده:منابع اخترشناختی پرتو ایکس]]