نمایش مبدأ برای لعل

{{اشتباه نشود|نارسنگ}}
{{جعبه اطلاعات کانی
| نام‌کانی       = لعل
| نام‌تصویر      = Spinel.jpg
| عرض‌تصویر      =
| توضیح‌تصویر    =
| نام‌دیگر       =
| دلیل‌نام‌گذاری  =
| فرمول‌شیمیایی  = '''{{عبارت چپ‌چین|MgAl2O4}}'''
| ترکیب‌شیمیایی   = به سختی در H2SO۴ حل می‌شود. MgO:28.34% Al2O۳:۷۱٫۶۶٪ و ادخال‌های Fe (پلونازیت هرسینیت)Cr (کروم اسپینل - پیکوتیت)
| رده‌بندی       = [[اکسید]]
| ساختاربلوری   = مکعبی
| شکل‌بلوری      = اکتائدر- دودکائدر - ماکله
| شکل‌ظاهری      = بلوری - آگرگات دانه‌ای کمیاب است و بیشتر در، [[ایتالیا]]، [[روسیه]]، [[سری لانکا]]، بیرمانی، تایلند، [[سوئد]] و [[آمریکا]]
| رنگ           = بی‌رنگ - سبز - آبی - قرمز - قهوه ای
| رنگ‌خاکه       = [[سیاه]]
| سختی موس      = ۸
| وزن مخصوص     = ۳/۶۵–۴/۲۴
| رخ            = ناقص
| جلا            = شیشه‌ای
| شکستگی        = صدفی
| شفافیت        = [[شفاف]] - نیمه‌کدر
| اثراسید       =
| خاصیت‌مغناطیسی = ندارد.
| پاراژنز       = سختی - چگالی - واکنش‌های شیمیایی - اشعه Xگارنت - زیرکن - کرندوم- دولومیت- مگنتیت- گارنت- زیرکن- کرندوم
| کانی‌مشابه     =
| کانسار        =
| منشأتشکیل     = ماگمایی - متامورفیک - مجاورتی - آبرفتی
| محل‌پیدایش     = [[آمریکا]]
| کاربرد        =
}}
'''لَعل''' با [[فرمول شیمیایی]] (<small><math>Mg{Al}_{2}{O}_{4}</math></small>) از مجموعه [[کانی]] هاست و [[تابناکی]] [[سبز]] تیره کامل دارد از [[واژه]] [[زبان لاتین|لاتینی]] اسپینایا اپین اخذ شده است. به سختی در H<sub>۲</sub>SO<sub>۴</sub> ([[سولفوریک اسید]]) حل می‌شود. MgO:28.34% ,Al<sub>۲</sub>O<sub>۳</sub>:۷۱٫۶۶٪ و ادخال‌های Fe (پلونازیت هرسینیت) Cr (کروم اسپینل - پیکوتیت) از نظر [[شکل بلوری|شکل بلور]]: اکتائدر- دودکائدر - ماکله، رنگ: بی‌رنگ - سبز - آبی - قرمز - قهوه ای، [[شفافیت کانی|شفافیت]]: [[شفاف]] - نیمه کدر، [[شکستگی (کانی)|شکستگی]]: صدفی، [[جلا کانی|جلا]]: شیشه ای، [[رخ (کانی‌شناسی)|رخ]]: ناقص، سیستم تبلور: مکعبی و در رده‌بندی [[اکسید]] است همچنین خاصیت مغناطیسی ندارد؛ و منشأ تشکیل آن ماگمایی - متامورفیک - مجاورتی - آبرفتی است.

[[همایند کانی‌شناسی]] (پارانژ) آن [[سختی]] - [[چگالی]] - واکنش‌های شیمیایی - اشعه Xگارنت - [[زیرکن]] - [[کرندوم]]- [[دولومیت (کانی)|دولومیت]]- [[مگنتیت]]- گارنت- زیرکن- کرندوم است، از نظر [[ژیزمان]] بلوری - آگرگات دانه‌ای کمیاب است و بیشتر در [[آلمان غربی]]، [[ایتالیا]]، [[روسیه]]، [[سری لانکا|سری‌لانکا]]، [[بیرمانی]]، [[افغانستان]] ،[[سوئد]] و [[آمریکا]] یافت می‌شود.

== نام ==
در بین پژوهشگران ایرانی معاصر و متأخر بر سر نام دقیق کانی و گوهری که بدان لعل گفته می‌شود اختلاف زیادی بوده است. گروهی آن را [[یاقوت]]، دسته ای دیگر جزو کانی‌های گروه [[گارنت]]<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://iranantiq.com/jewelry/gems-and-gemstones/garnet|عنوان= لعل| ناشر =ایران آنتیک |تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۲۳ نوامبر ۲۰۱۸}}</ref> و گروهی جزو [[اسپینل]]‌ها طبقه‌بندی کرده‌اند امّا ویژگی‌هایی که در کتاب‌های تاریخی برای لعل برشمرده شده این انگاره را تقویت می‌کند که لعل همان کانی [[اسپینل]] است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده= |نشانی= http://news.zar.ir/news/65/اسپینل-Spinel|عنوان= اسپینل (Spinel)|ناشر= مرجع تخصصی طلا و جواهر ایران|تاریخ= |تاریخ بازبینی= ۲۳ نوامبر ۲۰۱۸|archive-date= 19 سپتامبر 2020|archive-url= https://web.archive.org/web/20200919061607/http://news.zar.ir/news/65/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86%D9%84-Spinel}}</ref>

در گذشته به علت عدم آگاهی و شناخت کافی از ترکیب شیمی و ساختار اسپینل میان یاقوت و اسپینل تفاوتی قائل نمی‌شدند و چون باهم در یک محیط [[زمین‌شناسی]] دیده می‌شدند تمایز آشکاری بجز سختی کمتر لعل نداشتند. تعیین سختی واقعی، تست [[پرتو ایکس]] باعث تمایز این دو گوهر می‌باشد. اسپینل یا همان لعل بدخشان با فرمول عمومی MgAl2O4، یک [[آلومینیوم اکسید|اکسید آلومینیوم]] و منیزیم است. یاقوت از لحاظ شیمی اکسید آلومینیوم است. لعل یا اسپینل ساختاری است که از قرن دوم در ایران کشف شده است. اسپینل همراه با کانی‌های [[کلسیت]]، [[دولومیت (کانی)|دولومیت]]، [[کرندوم]] و [[گارنت]] دیده می‌شود. اسپینل کانی دگرگونی است. ایالت [[بدخشان]] واقع در [[افغانستان]] کنونی مهم‌ترین منبع اسپینل‌های صورتی، قرمز برای قرن‌ها بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.eghtesadkerman.ir/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=3716|عنوان= لعل بدخشان| ناشر = اقتصاد کرمان|تاریخ = |تاریخ بازبینی=۲۳ نوامبر ۲۰۱۸}}</ref>

== لعل ==
'''لَعل''' (نارسنگ، حجر سیلان) یکی از [[سنگ‌های قیمتی]] است.
لعل‌ها از دوره برنز به عنوان سنگ قیمتی و [[ساینده]] کاربرد داشته‌اند.

لعل واژه‌ای فارسی است و اصل آن لال بوده است. آن را در قدیم، لال، بدخشانی، بدخشی و ملخش نیز می‌نامیدند.<ref>لغتنامه دهخدا، سرواژهٔ لعل، به نقل از [[محیط‌المحیط]].</ref>

در [[لغتنامه دهخدا|لغتنامهٔ دهخدا]] به نقل از منابع قدیمی می‌نویسد:<ref>[http://www.mibosearch.com/Dictionary.aspx?wId=277923&DicName=dehkhoda&word=لعل دهخدا، لعل (نقل از منابع قدیمی منقول مشکل حق تکثیر ندارند.]{{پیوند مرده|date=دسامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
سنگی ظریف با سرخی درخشنده و از یاقوت سست‌تر است. رنگارنگ است سرخ و زرد و بیشتر سبز و بنفش و بهترینش سرخ بدخشانی است.
در روزگار پیشین لعل نبوده است و بدین سبب در کتب ذکرش کمتر آمده است و پس از آن در کوه بدخشان پیدا شد. در سر راه آذربایجان نیز معدن است اما لعل آن نارسیده است و تیره رنگ و با کبودی زند، از این‌رو قیمتی ندارد.

صاحب آنندراج می‌گوید: معرّب لال، معدن آن مخفی بود تا در زمان خلافت اوایل عباسیان در ارض [[ختلان]] زلزله‌ای عظیم پدید آمده و کوه سکنان (؟) شکافته شده، کان لعل پیدا گشت و لعل را انواع می‌باشد: رمانی و پیازی و تمری و لحمی و عنابی و بقمی و ادریسی و دوشابی و لعل پیکانی و لعل عقربی و لعل قطبی و آن نگینه‌وار پهن باشد و بهترین آن عقربی است و بعد از آن پیازی و سپس تمری و رمانی و پیکانی، لعلی که آن را بر شکل پیکان تراشند و زنان آن را گوشواره سازند و ناب از صفات لعل است.
[[حکیم مؤمن]] طبیعت آن را در گرمی و سردی معتدل مایل به حرارت می‌داند.

== لعل سامری ==
[[لعل سامری]] یک لعل ۵۰۰ قیراطی است که بزرگ‌ترین لعل شناخته‌شده دنیاست و بخشی از [[جواهرات ملی ایران]] به‌شمار می‌رود. این لعل و لعل کوچک‌تری به وزن ۲۷۰ قیراط (۵۴ گرم) توسط نادرشاه از [[هند]] به ایران آورده شد.

== منابع ==
{{ویکی‌انبار-رده|Spinel}}
* ویکی‌پدیای [[زبان انگلیسی|انگلیسی]].
{{پانویس|۲}}
{{جواهرات}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}
{{گوهرسنگ‌ها}}

{{کانی‌ها}}
[[رده:ساینده]]
[[رده:سیلیکات‌های جزیره‌ای]]
[[رده:کانی‌های آلومینیم]]
[[رده:کانی‌های تابناک]]
[[رده:کانی‌های صنعتی]]
[[رده:کانی‌های مکعبی]]
[[رده:کانی‌های منیزیم]]
[[رده:گروه گارنت]]
[[رده:گوهرسنگ‌ها]]
[[رده:گوهرسنگ‌های اسپینل]]
[[رده:مواد شفاف]]
[[رده:نمادهای کنتیکت]]
[[رده:نمادهای ورمانت]]