نمایش مبدأ برای خوانایی

{{خواندن}}
'''خوانایی''' یا '''خوانش‌پذیری''' {{به انگلیسی|Readability}} نشان دهنده میزان سهولت خواندن و فهمیدن نوشته‌ها است. یک متن خوانا متنی است که خوانند آن بتواند به صورت روان آن را بخواند و به آسانی مفهوم آن را درک کند.<ref>{{یادکرد وب | نام خانوادگی = عابدی | نام = یوسف | عنوان = آسان خوان | نشانی = http://www.asankhan.com | accessdate = ۱۸ اکتبر ۲۰۱۹ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20181106032409/http://www.asankhan.com/ | archivedate = ۶ نوامبر ۲۰۱۸ | dead-url = yes}}</ref>{{سخ}}
این مفهوم هم در زبان طبیعی و هم در زبان‌های برنامه‌نویسی هرچند به شکل‌های متفاوت، وجود دارد. در زبان طبیعی، خوانایی یک متن به محتوای آن (مانند پیچیدگی واژگان و نحو) و نحوه ارائه آن (مانند جنبه‌های تایپوگرافی که بر وضوح تأثیر می‌گذارند، مانند اندازه فونت، ارتفاع خطوط، فاصله بین کاراکترها و طول خطوط) بستگی دارد. در برنامه‌نویسی، عواملی مانند توضیحات برنامه‌نویس، انتخاب ساختار حلقه‌ها و نام‌گذاری متغیرها می‌توانند تعیین‌کننده میزان سهولت خواندن کدهای برنامه‌نویسی توسط انسان باشند.{{سخ}}
''سنجش خوانایی'' یکی از حوزه‌های پژوهشی [[مطالعات خواندن]] است که در پی یافتن احتمال موفقیت خواننده در خواندن و درک یک نوشته است و در این راستا، عوامل مؤثر در موفقیت خوانده شدن و فهمیده شدن متن را بررسی می‌کند.

== تاریخچه ==
در سال ۱۹۲۳ نخستین فرمول سنجش خوانایی مطرح شد و با استقبال ناشران در مدت کوتاهی پس از آن، بیش از ۲۰۰ فرمول با مؤلفه‌های مختلف پدید آمد. انتقاداتی نیز به این فرمول‌ها وارد شد و در نتیجهٔ سنتز این ایده‌ها، آزمون‌های کلوز، عوامل برون‌متنی، مفهوم بازدهی خواندن، چگالی متن، سطح‌بندی متن و فرمول‌های جدید خوانایی مطرح شدند. هم‌زمان، نهضت‌های زبان ساده، ساده‌نویسی و… نیز فعال شدند. نتایج این مطالعات به سرعت در زمینهٔ ارتباطات جمعی، منابع آموزشی، [[خدمات عمومی]]، اسناد حقوقی و… کاربردهای خود را یافتند. [[مطالعات کلاسیک]] این حوزه در دههٔ ۱۹۳۰ با هدف تطبیق سطح متن با مخاطبان دانشجو و بزرگسال انجام شد که به تحلیل‌های آماری ادبیات، ظهور فهرست‌های تکرار واژگان و تدوین فرمول‌های کلاسیک خوانایی انجامید.<ref name="ketabmah.ir">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = عابدی| نام = یوسف| عنوان = خواندنی‌های ناخوانا| ترجمه عنوان = Unreadable Reading Materials| ژورنال = کتاب ماه کلیات | دوره = 17 | شماره = 4 | تاریخ = فروردین 1393 | صفحه = 33–37 | پیوند = http://www.ketabmah.ir/MagazinePdf/33-37-5.PDF}}</ref>

== کاربردها ==
سنجش خوانایی در حوزه‌های مختلف، از جمله ارزشیابی کتاب‌های درسی، تحلیل ارتباطات جمعی و گروهی، روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها، داستان‌ها، اخبار رادیو و تلویزیون، آگهی‌های تجاری، گزارش‌های سالیانه شرکت‌ها، موافقت‌نامه‌ها و اسناد، بیمه نامه‌ها، سطح سواد و سطح درک و فهم فراگیران کاربرد دارد.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = فضل الهی | نام = سیف اله|نام خانوادگ۲ = ملکی توانا| نام2 = منصوره| عنوان = روش‌شناسی تحلیل محتوا با تأکید بر تکنیک‌های خوانایی سنجی و تعین ضریب درگیری متون| ژورنال = پژوهش | شماره = 43 | تاریخ = بهار و تابستان 1389 | پیوند = http://pajohesh.nashriyat.ir/node/27}}</ref>

== سنجش ==
مفهوم درجه ایده‌آلی (I) یک متن (t) برای خواننده مورد نظر (r) به صورت رابطه زیر تعریف شده است:
{{چپ‌چین}}
:<math>I_{t \to r} \cong \dfrac{\sum U}{\sum E + \sum X} </math>
{{پایان چپ‌چین}}
در این رابطه U نمایانگر میزان اطلاعات قابل استفاده‌ای است که خواننده دریافت می‌کند، نماد E نشان دهنده انرژی صرف شده برای دریافت اطلاعات است که زمان و تلاش مصرف شده را نشان می‌دهد. نماد X نیز بیانگر برداشت‌های نادرست یا مبهم خواننده است. هر چه صورت این کسر بزرگتر و هرچه مخرج این کسر کوچکتر باشد، حاصل کسر بزرگتر شده و متن از درجه ایده‌آلی بالاتری برخوردار خواهد بود.<ref name="ketabmah.ir"/>
شاخص‌های سنجش خوانایی اولیه بر مبنای سنجه‌های واژگانی و بعضاً نحوی به دست می‌آیند. ویژگی‌های واژگانی در عمل بر میزان سختی واژه تمرکز دارند و بر سه عامل تعداد واج‌ها، تعداد حروف و فراوانی واژه در متن استوارند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ارسطوپور| نام = شعله| عنوان = امکان‌سنجی تعیین خوانایی مفهوم پایه با هدف بهبود بازیابی اطلاعات در حوزه‌های تخصصی در زبان فارسی: موردکاوی علوم رایانه | تاریخ = | سال = 1391| ناشر = تخت جمشید | مکان = شیراز}}</ref>
از جمله این فرمول‌ها و شاخص‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* فرمول رادولف فلش
* شاخص خوانایی رابرت گانینگ
* فرمول دیل چال
* فرمول پاورز
* فرمول هولمکیست
* فرمول فلش کینکید
در تحقیقی که با عنوان «معیاری برای سطح خوانایی نوشته‌های فارسی» انجام شده است، فرمول فلش تعدیل شده و با عنوان ''فرمول فلش ـ دیانی'' برای فارسی ارائه شده است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = دیانی | نام = محمدحسین| عنوان = سنجش خوانایی نوشته‌های فارسی: خوانانویسی برای کودکان، نوسوادان و نوجوانان | ترجمه عنوان = Some Techniques of Clear Writing for Children and Adult New Readers| تاریخ = | سال = 1379 | ناشر = کتابخانه رایانه‌ای | مکان = مشهد}}</ref>

== منابع ==
{{پانویس}}

[[رده:آزمون‌های خوانایی]]
[[رده:خواندن]]
[[رده:زبان انگلیسی ساده]]
[[رده:مقاله‌های ایجاد شده توسط ایجادگر]]
[[رده:نوشتن]]