نمایش مبدأ برای بسامد

{{Infobox physical quantity
| name = بسامد
| image = ลูกตุ้มธรรมชาติ.gif
| caption = یک [[آونگ]] که ۲۵ [[نوسان]] کامل را در ۶۰ ثانیه انجام می‌دهد، و بسامد ۰٫۴۲ [[هرتز]] دارد.
| unit = [[هرتز]] (Hz)
| otherunits =
{{ublist
  | چرخه در ثانیه (cps)
  | [[دور بر دقیقه]] (rpm or r/min)
 }}
| symbols = {{math|''f'', ''&nu;''}}
| baseunits = [[ثانیه|s]]<sup>−1</sup>
| dimension = wikidata
| derivations =
{{ublist
  | {{math|1=''f'' = 1 / ''T''}}
 }}
}}
[[پرونده:Wave frequency.gif|بندانگشتی|350px|نمونه‌ای از یک [[تابع دوره‌ای]] با بسامد رو به افزایش]]
'''بَسامَد'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان|مصوب=بَسامد|بیگانه=frequency|بیگانه در فارسی=|حوزه=فیزیک|دفتر=نخست|بخش=فارسی|سرواژه=بَسامد}}</ref> یا '''فِرِکانس''' {{به فرانسوی|Fréquence}} برابر «شمار رخداد یک رویداد تکراری» در «[[واحد زمان|یکای زمان]]» است.<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/frequency|title=Definition of FREQUENCY|access-date=3 October 2016}}</ref> ازاین‌رو گاهی به آن بسامد زمانی هم می‌گویند تا بر اختلاف آن با [[فرکانس فضایی|بسامد فضایی]] تأکید کنند، و گاهی نیز به آن بسامد معمولی می‌گویند تا بر اختلاف آن با [[فرکانس زاویه‌ای|بسامد زاویه‌ای]] تأکید کنند. بسامد به [[هرتز]] (Hz) اندازه‌گیری می‌شود، که برابر شمار تکرار یک رویداد در ثانیه است. '''دوره تناوب'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=دورهٔ تناوب، دوره | بیگانه=period | بیگانه در فارسی= | حوزه=فیزیک | دفتر=نخست | بخش=فارسی | سرواژه=دورهٔ تناوب}}</ref> {{به انگلیسی|period}} به معنی مدت زمان یک چرخه در یک رویداد تکراری است، از این رو دوره تناوب [[وارون ضربی|وارون]] بسامد است.<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/period|title=Definition of PERIOD|access-date=3 October 2016}}</ref> برای نمونه، اگر قلب در بسامد ۱۲۰ بار در یک دقیقه تپش دارد (۲ هرتز)، دوره تناوب آن {{math|''T''}} - بازه زمانی بین تپش‌ها - برابر نیم ثانیه است (۶۰ ثانیه تقسیم بر ۱۲۰ [[صداهای قلبی|تپش]]). بسامد یک پارامتر مهم است که به‌ویژه در علوم و مهندسی، برای تعیین نرخ پدیده‌های [[نوسان|نوسانی]] و [[ارتعاش|ارتعاشی]] از آن استفاده می‌شود، مانند ارتعاش مکانیکی، [[سیگنال شنیداری|سیگنال صوتی]] ([[صدا]])، [[موج‌های رادیویی|امواج رادیویی]] و [[نور]].

== تعاریف و یکاها ==
[[File:Pendulum-no-text.gif|thumb|یک [[آونگ]] با دوره تناوب ۲٫۸ ثانیه و بسامد ۰٫۳۶ [[هرتز|Hz]]]]
برای پدیده‌های تناوبی مانند [[نوسان]]، [[موج|امواج]]، یا برای نمونه‌های [[حرکت هارمونیک ساده|حرکت هماهنگ ساده]]، اصطلاح بسامد به صورت شمار تناوب یا ارتعاش در یکای زمان شناخته می‌شود. نماد مرسوم بسامد ''f'' است؛ [[الفبای یونانی|حرف یونانی]] ''<math>\nu</math>'' ([[نو (حرف)|nu]]) هم برای این کار استفاده می‌شود.{{sfn|Serway|Faughn|1989|p=۳۴۶}} دوره تناوب <math>T</math> برابر زمان نیاز برای تکمیل یک چرخه از یک نوسان است.{{refn|1=The term ''spatial period'', sometimes used in place of [[wavelength]], is a different quantity.<ref>{{cite web |last1=Boreman |first1=Glenn D. |title=Spatial Frequency |url=https://spie.org/publications/tt52_12_spatial_frequency?SSO=1 |publisher=[[SPIE]] |access-date=22 January 2021}}</ref>|group=note}} رابطه میان بسامد و دوره تناوب با این معادله بیان می‌شود:{{sfn|Serway|Faughn|1989|p=۳۵۴}}
:<math qid=Q11652>f = \frac{1}{T}.</math>

از اصطلاح «''بسامد زمانی»'' برای تأکید روی آنکه بسامد توسط شمار رخداد یک رویداد تکراری در یکای زمان، و نه یکای فاصله، مشخص می‌شود، استفاده می‌شود.

[[یکای فرعی اس‌آی|یکای فرعی SI]] برای بسامد [[هرتز]] (Hz) است،{{sfn|Serway|Faughn|1989|p=۳۵۴}} که از نام فیزیکدان آلمانی [[هاینریش هرتز]] از [[کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک]] در سال ۱۹۳۰ گرفته شده‌است. این یکا به‌دست [[کنفرانس عمومی وزن و اندازه‌گیری|CGPM]] (کنفرانس عمومی وزن و اندازه‌گیری) در سال ۱۹۶۰ پذیرفته شده‌است، و به صورت رسمی جایگزین نام پیشین‌اش «[[:en:Cycle_per_second|چرخه در ثانیه]]» (cps) شده‌است. یکای [[دستگاه بین‌المللی یکاها|SI]] برای دوره تناوب، مانند همۀ اندازه‌گیری‌های زمان، [[ثانیه]] است.<ref>{{cite web |title=Resolution 12 of the 11th CGPM (1960) |url=https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |publisher=BIPM (International Bureau of Weights and Measures) |access-date=21 January 2021 |archive-date=۸ آوریل ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408155740/https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |url-status=dead}}</ref> یک یکای سنتی برای اندازه‌گیری، که همراه با وسایل مکانیکی دورانی استفاده می‌شود، «[[دور بر دقیقه]]» است که کوتاه‌شدۀ آن r/min یا rpm است. 60 rpm برابر یک هرتز است.{{sfn|Davies|1997|p=۲۷۵}}

[[موج دریا|امواج دریایی تولید شده به‌دست باد]]، از دیدگاه دوره تناوب‌شان (و نه بسامد) توصیف می‌شوند.{{sfn|Young|1999|p=۷}}

== دوره تناوب دربرابر بسامد ==
برای آسانی، امواج بزرگتر و آهسته‌تر، مانند [[موج دریا|امواج سطحی اقیانوس]]، گرایش دارند که به‌دست دوره موج و نه بسامد توصیف شوند. امواج کوتاه و تند، مانند [[صدا]] و رادیو، معمولاً با بسامدشان (به جای دوره تناوب‌شان) توصیف می‌شوند. برخی از تبدیل‌های معمول در زیر فهرست شده‌است:
<div style = "text-align:left; direction:ltr">
{| class="wikitable"
|-
! بسامد
| 1 mHz (10<sup>−3</sup> Hz)
| 1 Hz (10<sup>0</sup> Hz)
| 1 kHz (10<sup>3</sup> Hz)
| 1 MHz (10<sup>6</sup> Hz)
| 1 GHz (10<sup>9</sup> Hz)
| 1 THz (10<sup>12</sup> Hz)
|-
! دوره تناوب
| 1 ks (10<sup>3</sup> s)
| 1 s (10<sup>0</sup> s)
| 1 ms (10<sup>−3</sup> s)
| ۱ µs (10<sup>−6</sup> s)
| 1 ns (10<sup>−9</sup> s)
| 1 ps (10<sup>−12</sup> s)
|}
</div>

== انواع مرتبط بسامد ==
[[File:Commutative diagram of harmonic wave properties.svg|thumb|نمودار رابطه میان انواع مختلف بسامد و دیگر ویژگی‌های موج.]]
* [[فرکانس زاویه‌ای|بسامد زاویه‌ای]]، که معمولاً با حرف یونانی [[اومگا|''ω'' (اومگا)]] نشان داده می‌شود، با نرخ تغییر [[جابه‌جایی زاویه‌ای]] (در مدت چرخش)، [[تتا|''θ'' (تتا)]] یا نرخ تغییر [[فاز (موج)|فاز]] یک حالت‌موج [[موج سینوسی|سینوسی]] (به‌ویژه در نوسان و امواج) یا به صورت نرخ تغییر [[شناسه تابع|آرگومان]] به [[سینوس (ریاضیات)|تابع سینوس]] شناخته می‌شود:
<math display="block">y(t) = \sin\left( \theta(t) \right) =  \sin(\omega t) =  \sin(2 \mathrm{\pi} f t)</math> <math display="block" qid=Q161635>\frac{\mathrm{d} \theta}{\mathrm{d} t} = \omega = 2 \mathrm{\pi} f</math>

بسامد زاویه‌ای معمولاً به صورت [[رادیان]] در ثانیه (rad/s) اندازه‌گیری می‌شود، اما برای [[زمان پیوسته و زمان گسسته|سیگنال‌های زمان-گسسته]]، می‌توان آن را به گونۀ رادیان در [[نمونه‌برداری (پردازش سیگنال)|بازه نمونه‌گیری]] هم بیان کرد، که یک [[کمیت بدون بعد]] است. بسامد زاویه‌ای (در rad/s) از بسامد معمولی (در Hz) با یک عامل ۲π بزرگتر است.
* [[فرکانس فضایی|بسامد فضایی]] همانند بسامد زمانی است، اما محور زمانی با یک یا بیشتر محور جابه‌جایی فضایی جایگزین شده‌است، مانند:
<math display="block">y(t) = \sin\left( \theta(t,x) \right) = \sin(\omega t + kx)</math> <math display="block" qid="Q192510">\frac{\mathrm{d} \theta}{\mathrm{d} x} = k</math>
[[عدد موج]]، ''k''، همانند بسامد فضایی برای بسامد زمانی زاویه‌ای است، و در یکای رادیان در [[متر]] اندازه‌گیری می‌شود. اگر بیشتر از یک بعد فضایی داشته باشیم، عدد موج یک کمیت [[بردار (ریاضیات و فیزیک)|برداری]] خواهد بود.

== در انتشار امواج ==
برای امواج متناوب در [[رابطه پاشش|رسانه‌های غیرپاششی]]، (یعنی رسانه‌ای که سرعت موج مستقل از بسامد است)، بسامد رابطه وارونی با [[طول‌موج]] ''λ'' ([[لامبدا]]) دارد. حتی در رسانه پاششی، بسامد ''f'' برای یک موج سینوسی برابر [[سرعت فاز|سرعت فازی]] ''v'' برای موج، [[تقسیم]] بر طول موج ''λ'' برای موج است:
:<math>
f = \frac{v}{\lambda}.
</math>

در [[:en:Special_case|حالت بخصوصی]] که امواج الکترومغناطیسی که در [[خلاء]] حرکت می‌کنند، ''v = c'' است که در آن ''c'' [[سرعت نور]] در خلاء است، و این عبارت به این صورت می‌شود:
:<math>
f = \frac{c}{\lambda}.
</math>

زمانی که امواج از یک منبع [[تصاویر تک رنگ|تک‌رنگ]] از یک [[:en:Optical_medium|رسانه]] به دیگری حرکت می‌کند، بسامد آن‌ها ثابت می‌ماند (تنها طول‌موج و [[سرعت فاز|سرعت]] آن‌ها تغییر می‌کند).

== اندازه‌گیری ==
اندازه‌گیری بسامد به این شیوه‌ها انجام‌پذیر است:

=== شمارش ===
محاسبه بسامد یک رویداد تکراری به‌دست شمارش شمار بارهایی که رویداد در یک دوره زمانی به‌خصوص رخ می‌دهد، و سپس تقسیم‌کردن این شمار بر طول زمان دوره انجام می‌شود. برای نمونه، اگر ۷۱ رویداد در ۱۵ ثانیه بروز کند، بسامد این اندازه است:
:<math>f = \frac{71}{15 \,\text{s}} \approx 4.73 \, \text{Hz}</math>
اگر شمار رقم خیلی بزرگ نباشد، دقیق‌تر است که بازه زمانی را برای شمار از پیش معین از رخدادها اندازه‌گیری کنیم، به‌جای آنکه شمار رخداد را در یک بازه معین اندازه بگیریم.<ref>{{cite book|last=Bakshi|first=K.A.|author2=A.V. Bakshi|author3=U.A. Bakshi|title=Electronic Measurement Systems|publisher=Technical Publications|year=2008|location=US|pages=4–14|url=https://books.google.com/books?id=jvnI3Dar3b4C&pg=PT183|isbn=978-81-8431-206-5}}{{پیوند مرده}}</ref> روش دوم یک [[خطای مشاهده|خطای تصادفی]] به رقم میان صفر و یک معرفی می‌کند، از این رو به صورت [[متوسط|میانگین]] نصف رقم است. به این موضوع «''خطای دروازه‌ای»'' گفته می‌شود، و منجر به یک خطای میانگین در بسامد محاسبه شده به اندازه <math display="inline">\Delta f = \frac{1}{2T_m}</math> یا یک خطای کسری به اندازه <math display="inline">\frac{\Delta f}{f} = \frac{1}{2 f T_m}</math> می‌شود که در آن <math>T</math> بازه زمانی و <math>f</math> همان بسامد اندازه‌گیری شده‌است. این خطا با بسامد کاهش می‌یابد، از این رو، این موضوع معمولاً یک دشواری در بسامد‌های پایین است که در آن شمار '''''N''''' کم است.
{{multiple image
| align = left
| direction = vertical
| header = 
| image1 = Resonant reed frequency meter.jpg
| caption1 = 
| image2 = Czestosciomierz-49.9Hz.jpg
| caption2 = 
| width = 300
| footer = یک اندازه‌گیر بسامد نی-تشدید، یک ابزار منسوخ‌شده که از حدود سال ۱۹۰۰ تا دهه ۱۹۴۰ برای اندازه‌گیری بسامد جریان متناوب از آن استفاده می‌شد. این ابزار شامل یک نوار فلزی با نی‌های دارای طول مدرج است، که توسط [[آهنربای الکتریکی]] ارتعاش می‌کرد. وقتیکه بسامد ناشناخته به آهنربای الکتریکی اعمال می‌شد، نی که در آن بسامد [[رزونانس]] داشت، با یک دامنه بالا، شروع به ارتعاش می‌کرد، که در کنار درجه‌ها قابل مشاهده بود.
}}

=== چرخش‌بین (استروبوسکوپ) ===
یک روش قدیمی برای اندازه‌گیری بسامد اشیای چرخنده یا ارتعاشی به‌کارگیری یک [[چرخش‌بین]] یا استروبوسکوپ است. این ابزار، یک نور چشمک‌زن تکراری شدید ([[نور چشمک‌زن]] یا نور استروب) دارد که بسامد آن با یک مدار زمانی مدرج تنظیم‌پذیر است. نور استروب به یک شیء دورانی اشاره دارد و بسامد آن به سمت بالا و پایین تنظیم می‌شود. هنگامی که بسامد استروب برابر بسامد شیء چرخشی یا ارتعاشی است، میان چشمک‌های نور، شیء یک چرخش نوسانی را کامل می‌کند، و به جایگاه نخستینش برمی‌گردد، از این رو هنگامی که شیء به‌دست استروب نورانی می‌شود، شیء مانا به نظر می‌رسد. سپس بسامد را می‌توان با بازخوانی مدرج روی چرخش‌بین خوانده شود. یک ایراد این روش آن است که شیء متناوب در ضرب صحیح از بسامد استروب‌شده هم مانا به نظر می‌رسد.

=== شمارش‌گر بسامد ===
[[File:Frequency counter.jpg|thumb|right|یک شمارش‌گر بسامد مدرن]]
بسامدهای بالاتر معمولاً با یک [[:en:Frequency_counter|شمارش‌گر بسامد]] اندازه‌گیری می‌شود. این یک [[ابزار اندازه‌گیری|ابزار الکترونیکی]] است که بسامد یک [[سیگنال (مهندسی برق)|سیگنال]] الکترونیکی تکراری عملی را اندازه‌گیری می‌کند، و نتیجه را به هرتز در یک [[دستگاه نمایش|نمایش‌گر دیجیتالی]] نمایش می‌دهد. این دستگاه از [[دروازه منطقی|منطق دیجیتال]] برای شمارش شمار چرخه‌ها در یک بازه زمانی (که با یک پایۀ زمانی [[ساعت کوارتز|کوارتز]] دقیق بنا شده‌است) استفاده می‌کند. فرایندهای چرخشی که الکتریکی نیستند، مانند نرخ چرخش یک شافت، ارتعاش مکانیکی، یا [[صدا|امواج صوتی]]، را می‌توان با [[مبدل]]، به یک سیگنال الکترونیکی تکراری تبدیل نمود، و سپس سیگنال را به یک شمارش‌گر بسامد اعمال کرد. تا سال ۲۰۱۸، شمارش‌گرهای بسامد توانایی پوشش محدوده‌ای تا حدود <bdi>100 GHz</bdi> را داشته‌اند. این موضوع نمایان‌گر حد روش‌های شمارش مستقیم است؛ بسامدهای بالاتر از این را باید با روش‌های غیرمستقیم اندازه‌گیری کرد.

=== روش‌های دگرآمیزی یا هیتروداین ===
برای بسامدهای بالاتر از بسامد شمارش‌گرها، بسامد سیگنال‌های الکترومغناطیسی معمولاً به صورت غیرمستقیم به کمک [[هیتروداین]] یا دگرآمیزی ([[:en:Frequency_changer|تبدیل بسامد]]) اندازه‌گیری می‌شود. در اینجا یک سیگنال مرجع از بسامد شناخته‌شده که نزدیک بسامد ناشناخته است با بسامد ناشناخته، در یک وسیله ترکیب غیرخطی، مانند [[دیود]]، ترکیب می‌شود. این منجر به یک سیگنال [[هیتروداین|دگرآمیزی]] یا «ضربه» در تفاوت بین دو بسامد می‌شود. اگر دو سیگنال از نظر بسامدی به هم نزدیک باشند، دگرآمیزی به اندازه‌ای کم است که با یک شمارش‌گر بسامد اندازه‌گیری شود. این فرایند تنها تفاوت میان بسامد ناشناخته و بسامد مرجع را اندازه‌گیری می‌کند. برای رسیدن به بسامدهای بالاتر، چندین مرحله از دگرآمیزی قابل استفاده است. پژوهش فعلی این روش را به بسامدهای فروسرخ و نوری گسترش می‌دهد ([[:en:Optical_heterodyne_detection|تشخیص دگرآمیزی نوری]]).

== بخش‌بندی باندهای بسامدی ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+ طبقه‌بندی بسامد
|-
!محدودهُ بسامد!! نام محدودهُ بسامد!! کوتاه شده !! بخش‌بندی باند !! شماره باند
|-
| <bdi>(۳۰– ۳)Hz</bdi>||بسامد‌های فوق‌العاده پایین || ELF|| Extremely Low Frequencies ||۱
|-
| <bdi>(۳۰۰۰– ۳۰۰)Hz</bdi> ||بسامد صدا || VF|| Voice Frequencies||۲
|-
| <bdi>(۳۰– ۳)KHz</bdi> ||بسامد‌های بسیار پایین || VLF|| Very Low Frequencies||۳
|-
| <bdi>(۳۰۰– ۳۰)KHz</bdi> ||بسامد‌های پایین || LF|| Low Frequencies||۴
|-
| <bdi>(۳۰۰۰– ۳۰۰)KHz</bdi> ||بسامد‌های متوسط || MF|| Medium Frequencies||۵
|-
| <bdi>(۳۰– ۳)MHz</bdi> ||بسامد‌های بالا|| HF|| High Frequencies||۶
|-
| <bdi>(۳۰۰– ۳۰)MHz</bdi> ||بسامد‌های بسیار بالا || VHF|| Very High Frequencies||۷
|-
| <bdi>(۳۰۰۰– ۳۰۰)MHz</bdi> ||بسامد‌های ماورای بالا || UHF|| Ultrahigh Frequencies||۸
|-
| <bdi>(۳۰– ۳)GHz</bdi> ||بسامد‌های فوق‌العاده بسیار بالا || SHF||Super-High Frequencies||۹
|-
| <bdi>(۳۰۰– ۳۰)GHz</bdi> ||بسامد‌های فوق‌العاده به شدت بالا || EHF|| Extremely High Frequencies||۱۰
|-
| <bdi>۳۰۰ GHz - 3 THz</bdi>|| [[امواج تراهرتز|تراهرتز]] || THF|| [[:en:Terahertz radiation|Tremendously High Frequency]]
||۱۱
|}

در اندازه‌گیری بسامد صدا، [[امواج الکترومغناطیسی]] (مانند [[امواج رادیویی]] یا نور)، سیگنال‌های الکتریکی یا دیگر امواج، بسامد بر حسب هرتز، شمار چرخه‌های شکل موج تکرارشونده است. اگر موج، [[صدا]] باشد، بسامد آن چیزی است که [[نواک]] (زیر و بمی) این موج را مشخص می‌کند.

بسامد رابطه وارونی با [[طول موج]] دارد. بسامد f برابر است با سرعت v موج تقسیم بر طول موج:
:<math>f = \frac{v}{\lambda}</math>
در موارد خاص که امواج الکترومغناطیسی از خلأ عبور می‌کنند، v=c که در آن c برابر [[سرعت نور]] در خلأ است و این عبارت به صورت زیر در می‌آید:
:<math>f = \frac{c}{\lambda}</math>
نکته:برخی بسامدها با حواس دیگر مانند بینائی و بویائی سنجیده می‌شوند

== نمونه‌ها ==
=== نور ===
[[File:EM spectrum.svg|thumb|طیف کامل [[تابش الکترومغناطیسی]] که آن بخش از طیف که برای چشم دیداری است بزرگ شده‌است.]]
نور دیداری یک [[موج الکترومغناطیس]] است، که دارای [[میدان الکتریکی|میدان‌های الکتریکی]] و [[میدان مغناطیسی|مغناطیسی]] است که در فضا حرکت می‌کنند. بسامد موج تعیین‌کننده رنگ آن است: <bdi>400 THz</bdi> یا <bdi>{{val|4|e=14|ul=}} Hz</bdi> برابر نور قرمز و <bdi>800 THz</bdi> یا ({{val|8|e=14|u=Hz}}) برابر نور بنفش است، و میان این‌ها (در محدوده <bdi>400–800 THz</bdi>) همه رنگ‌های دیگر [[طیف مرئی|طیف دیداری]] یا مرئی قرار دارد. یک موج الکترومغناطیسی با بسامد کمتر از {{val|4|e=14|u=Hz}} برای [[چشم انسان]] نادیداری است؛ به این موج‌ها تابش [[فروسرخ]] (IR) گفته می‌شود. در بسامد‌های کمتر، به این موج [[ریزموج]] گفته می‌شود، و در بسامدهای هنوز کمتر به آن [[موج‌های رادیویی|موج رادیویی]] گفته می‌شود. به صورت مشابه، امواج الکترومغناطیسی با بسامد بالاتر از {{val|8|e=14|u=Hz}} نیز برای چشم انسان نادیداری است؛ به این موج‌ها تابش [[فرابنفش]] (UV) گفته می‌شود. موج‌های با بسامد بالاتر [[پرتو ایکس]] نام دارند، و هنوز بالاتر [[پرتو گاما]] هستند.

همه این امواج، از پایین‌ترین-بسامد امواج رادیویی تا بالاترین-بسامد پرتو گاما، از بنیاد یکسان هستند، به همه آن‌ها [[تابش الکترومغناطیسی]] گفته می‌شود. همه آن‌ها در خلاء با یک سرعت همانند حرکت می‌کنند (سرعت نور)، که این مایه می‌شود طول‌موج آن‌ها به صورت وارون با بسامدشان متناسب شود.
:<math qid=Q2111>\displaystyle c=f\lambda</math>
که در آن ''c'' سرعت نور (''c'' در خلاء یا کمتر در دیگر رسانه‌ها)، ''f'' بسامد است و λ طول‌موج است.

در [[پراکنش (نورشناسی)|رسانه‌های پاششی]]، مانند شیشه، سرعت به بسامد وابسته است، از این رو طول‌موج کاملاً به صورت وارون متناسب با بسامد نیست.

=== صدا ===
[[File:Ultrasound range diagram.svg|thumb|425px|left|طیف [[موج صوتی]]، که برخی کاربردها در آن برجسته شده‌است.]]
صدا به صورت امواج ارتعاش مکانیکی فشار و جابجایی، در هوا و دیگر مواد پخش می‌شود.<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/sound|title=Definition of SOUND|access-date=3 October 2016}}</ref> به صورت کلی، مولفه‌های بسامدی صدا تعیین‌کننده «رنگ» آن یا [[رنگ (صدا)|رنگ]] آن هستند. هنگامی که دربارهٔ بسامد (به صورت منفرد) از یک صدا صحبت می‌کنیم، این یعنی ویژگی که بیشتر تعیین‌کننده [[زیروبمی|نغمه(زیروبمی)]] آن است.<ref>{{Cite book|last1=Pilhofer|first1=Michael|title=Music Theory for Dummies|url=https://books.google.com/books?id=CxcviUw4KX8C|year=2007|publisher=For Dummies|page=97|isbn=978-0-470-16794-6}}</ref>

بسامدهایی که گوش می‌تواند آن را بشوند به یک [[:en:Absolute_threshold_of_hearing|محدوده به‌خصوص از بسامدها]] محدود است. محدوده [[بسامد شنیداری|بسامدی شنیداری]] برای انسان‌ها معمولاً میان <bdi>20 Hz</bdi> و <bdi>20,000 Hz</bdi> (<bdi>20 kHz</bdi>) است، اگرچه حد بسامد بالایی معمولاً با سن کاهش می‌یابد. [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه‌های]] دیگر موجودات محدوده شنوایی متفاوتی دارند. برای نمونه، برخی از نژادهای سگ می‌توانند ارتعاش‌هایی تا <bdi>60,000 Hz</bdi> را درک کنند.<ref name="Physics Factbook">{{cite web|url=http://hypertextbook.com/facts/2003/TimCondon.shtml|title=Frequency Range of Dog Hearing|last=Elert|first=Glenn|author2=Timothy Condon|year=2003|publisher=The Physics Factbook|access-date=2008-10-22}}</ref>

در دیگر رسانه‌ها، مانند هوا، [[سرعت صوت]] تقریباً مستقل از بسامد است، از این رو طول‌موج امواج صدا (فاصله بین تکرارها) تقریباً به صورت وارون با بسامد متناسب است.

=== خط جریان ===
در [[اروپا]]، [[آفریقا]]، [[استرالیا]]، ساکنان جنوب [[آمریکای جنوبی]]، بیشتر [[آسیا]]، و [[روسیه]]، بسامد [[جریان متناوب]] در [[برق شهری|پریزهای الکتریکی خانگی]] برابر ۵۰ هرتز (نزدیک [[نت (موسیقی)|تون]] G) است، درحالی‌که در [[آمریکای شمالی]] و ساکنان شمال آمریکای جنوبی، بسامد جریان متناوب در پریزهای الکتریکی خانگی ۶۰ هرتز است (بین تن‌های <bdi>B♭</bdi> و B، یعنی، یک [[سوم کوچک]] بالای بسامد اروپایی). بسامد «[[وز وز خطوط قدرت|وزوز]]» در [[ضبط و بازتولید صدا|ضبط صدا]] نشان‌دهنده آن است که ضبط در کجا انجام شده‌است، در کشورهایی که از شبکه بسامد اروپایی یا اینکه آمریکایی استفاده می‌کنند.

== بسامد نادوره‌ای ==
'''بسامد نادوره‌ای''' برابر [[:en:Rate_(mathematics)|نرخ]] رویداد یا رخداد یک پدیده [[تابع متناوب|نامتناوب]]، شامل فرایندهای تصادفی، مانند [[واپاشی هسته‌ای]] است. این موضوع در [[واحد اندازه‌گیری|یکای اندازه‌گیری]] [[:en:Inverse_second|ثانیه وارون]] (s<sup>−1</sup>)،<ref>{{Cite book|title=Mechatronic Systems, Sensors, and Actuators: Fundamentals and Modeling|last=Lombardi|first=Michael A.|publisher=CRC Press|year=2007|isbn=978-1-4200-0900-2|editor-last=Bishop|editor-first=Robert H.|location=Austin|language=en|chapter=Fundamentals of Time and Frequency}}</ref> یا، در حالات رادیواکتیو [[بکرل]] بیان می‌شود.<ref>[[Bureau International des Poids et Mesures]], [https://www.bipm.org/utils/common/pdf/si‑brochure/SI‑Brochure‑9.pdf ''Le Système international d’unités (SI) / The International System of Units (SI)'', 9th ed.]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۲۲|bot=InternetArchiveBot}} (Sèvres: 2019), ISBN 978‑92‑822‑2272‑0, sub§2.3.4, Table 4.</ref>

این موضوع به صورت یک [[نسبت (ریاضیات)|نسبت]] ''f'' = ''N''/''T'' شناخته می‌شود، که دارای شمار بارهایی است که یک [[رخداد (فلسفه)|رخداد]] (''N'') در یک مدت [[زمان]] (''T'') روی می‌دهد؛ این موضوع یک [[کمیت فیزیکی]] از گونۀ [[:en:Rate_(mathematics)#Temporal|نرخ زمانی]] است.

== بسامد در آمار ==
در [[علم آمار|دانش آمار]] [[فرکانس]]یک واقعه برابر است با شمار بارهای رخ دادن یک رویداد در آزمایش یا مطالعه‌ای که در یک دوره زمانی صورت می‌گیرد. بسامدها معمولاً به صورت گرافیکی در نمودار بافت‌نگاشت نمایش داده می‌شوند.

== تاثیر بسامد بر مغز<ref>https://www.healthline.com/health-news/your-brain-on-binaural-beats#The-illusion-of-binaural-beats</ref> ==
تأثیر بسامد بر مغز یک موضوع پژوهشی پیچیده‌است که در حال حاضر تا حد زیادی به‌دست دانشمندان بررسی شده‌است. [[مغز انسان]] فعالیت‌های الکتریکی تولید می‌کند که می‌توان آن‌ها را به عنوان امواج مغزی یا همان موج‌های EEG [[الکتروانسفالوگرام]] نامید. این موج‌ها بر پایۀ بسامد و نوع فعالیت مغزی به پنج دسته بخش‌بندی می‌شوند:

۱. [[امواج دلتا]] (Delta):
  - بسامد: کمتر از ۴ هرتز
  - فعالیت: درخواب عمیق و فعالیت‌های ترمیمی مغز

۲. [[امواج تتا]] (Theta):
  - بسامد: ۴ تا ۸ هرتز
  - فعالیت: در حالت خواب عمیق، خواب REM، و در برخی از وضعیت‌های ذهنی خاص

۳. [[امواج آلفا]] (Alpha):
  - بسامد: ۸ تا ۱۳ هرتز
  - فعالیت: در حالت خواب خفیف، استراحت و وضعیت‌های ذهنی آرام

۴. [[امواج بتا]] (Beta):
  - بسامد: ۱۳ تا ۳۰ هرتز
  - فعالیت: در وضعیت‌های ذهنی فعال، تمرکز، بیداری و فعالیت‌های روزمره

۵. [[امواج گاما]] (Gamma):
  - بسامد: ۳۰ هرتز به بالا
  - فعالیت: در وضعیت‌های ذهنی مرتبط با تمرکز بالا، یادگیری، حل مسائل پیچیده و وضعیت‌های ذهنی خاص

در ادامه می‌توان به پنج اثر بسامد بر کارکرد ذهنی مغز اشاره کرد:

 ۱. افزایش تمرکز:
  - امواج بتا و گاما معمولاً با افزایش تمرکز و حل مسائل پیچیده مرتبط هستند.

 ۲. آرامش و استراحت:
  - امواج آلفا اغلب با وضعیت‌های استراحت، آرامش و حالت‌های ترنج مرتبط می‌شوند.

 ۳. فعالیت ذهنی عمیق:
  - امواج دلتا معمولاً با فعالیت‌های ذهنی عمیق و خواب مرتبط هستند.

 ۴. تحلیل حرکات چشم:
  - امواج تتا اغلب با حالت خواب REM (راپید ای یو موومنت) و تحلیل حرکات چشم مرتبط می‌شوند.

 ۵. حالت‌های تغییر یافته ذهنی:
  - امواج گاما اغلب در حالت‌های ذهنی تغییر یافته مانند تفکر ابتکاری، خلاقیت و حل مسائل پیچیده دیده می‌شوند.

هر فرد و هر شرایط ذهنی ممکن است موج‌های مغزی خود را بر پایۀ وضعیت و شرایط خود تغییر دهد. این تفاوت‌ها و تغییرات ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند [[فشار روانی]]، تغییر در وضعیت خواب، یادگیری، و حتی مصرف مواد [[مخدر]] باشند.

== یادداشت‌ها ==
{{پانویس|group=note|۲}}

== پانویس ==
{{پانویس|۲}}

== منابع ==
{{چپ‌چین}}
http://www.merriam-webster.com/dictionary/frequency
{{ویکی‌انبار-رده|Frequency}}
{{پایان چپ‌چین}}
{{صوت‌شناسی}}
{{نوار درگاه|فیزیک}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

[[رده:بسامد| ]]