نمایش مبدأ برای بریلیم

{{جعبه اطلاعات بریلیم}}
'''بِریلیُم''' {{به انگلیسی|Beryllium}} [[عنصر شیمیایی|عنصری شیمیایی]] با [[عدد اتمی]] ۴ و [[نشان شیمیایی]] Be است. این عنصر یک [[فلزهای قلیایی خاکی|فلز قلیایی خاکی]] سخت، شکننده، سبک‌وزن و به رنگ خاکستری فولادی است. بریلیم یک عنصر [[ظرفیت شیمیایی|دوظرفیته]] است که در حالت طبیعی، تنها در ترکیب با عناصر دیگر در کانی‌ها وجود دارد. [[گوهرسنگ]]‌های شناخته‌شده‌ای که شمار زیادی بریلیم دارند، شامل [[بریل (کانی)|بریل]]، [[زمرد کبود]]، [[زمرد]] و [[کریزوبریل]] است. این عنصر در [[گیتی]] [[فراوانی عنصرهای شیمیایی|نسبتا کمیاب]] است و معمولاً به عنوان محصولی از پوسته شدن هسته‌های اتمی بزرگتر که با [[پرتو کیهانی|پرتوهای کیهانی]] برخورد کرده‌اند شکل می‌گیرد. در هسته ستارگان، بریلیم با ذوب شدن به عناصر سنگین‌تر کاهش می‌یابد. بریلیم حدود ۰٬۰۰۰۴ درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. تولید سالانه ۲۲۰ تن بریلیم در جهان معمولاً با استخراج از ماده معدنی [[بریل (کانی)|بریل]] تولید می‌شود، که فرآیندی دشوار است زیرا بریلیم به شدت با اکسیژن پیوند تشکیل می‌دهد.

به دلیل داشتن [[دماپایداری]]، [[رسانندگی گرمایی]] و [[چگالی]] پایین (۱٬۸۵ برابر آب)، بریلیم را تبدیل به یک ماده مناسب در [[فناوری هوافضا]] برای قطعات هواپیما، [[موشک]]، [[فضاپیما]] و [[ماهواره]] می‌کند. بریلیم به خاطر چگالی و [[جرم اتمی]] کمش، نسب به اشعه ایکس و دیگر گونه‌های [[پرتو یونیزان|پرتوهای یونیزان]] نور گذران است، بنابراین بریلیم رایج‌ترین ماده به‌کاربرده‌شده در تجهیزات اشعه ایکس و [[آشکارساز ذرات]] است. هنگامی که بریلیم به عنوان یک عنصر [[آلیاژ]] به [[آلومینیوم]]، [[مس]] (به‌ویژه آلیاژ [[مس بریلیم]])، [[آهن]] یا [[نیکل]] افزوده می‌شود، هرگونه خاصیت فلزی را بهبود می‌بخشد. برای نمونه، ابزارها و قطعاتی که از [[مس بریلیم]] ساخته شده‌اند، [[مقاومت مواد|مقاوم]] و [[سختی|سخت]] هستند و هنگامی که به یک سطح فلزی برخورد می‌کنند جرقه ایجاد نمی‌کنند.

به‌کارگیری تجاری بریلیم نیازمند استفاده همیشگی از تجهیزات کنترل گرد و غبار مناسب و کنترل‌های صنعتی است زیرا گرد و غبارهای حاوی بریلیم [[سمی]] دارد که می‌تواند منجر به بیماری آلرژیک مزمن و یا تهدید جانی شود.

== مشخصات ==
=== مشخصات فیزیکی ===
بریلیم یک [[فلز]] به رنگ خاکستری فولادی است و در [[دمای اتاق]] شکلی سخت دارد و یک [[ساختار بلوری]] شش‌ضلعی‌شکل دارد.<ref name="deGruyter">{{cite book
| others=trans. rev. Eagleson, Mary
| editor1-first=Hans-Dieter | editor1-last=Jakubke
| editor2-first=Hans | editor2-last=Jeschkeit
| title=Concise Encyclopedia Chemistry
| publisher=Walter de Gruyter
| location=Berlin
| date=1994}}</ref> بریلیم یک [[سفتی]] استثنایی و [[نقطه ذوب]] ۱۲۸۷° سلسیوس دارد. [[مدول کشسان]] بریلیم حدود ۵۰ درصد از فولاد بزرگ‌تر است. ترکیب این مدول و چگالی نسبتاً پایین، منجر به یک [[سرعت صوت]] تند غیرعادی می‌شود و در [[شرایط استاندارد دما و فشار]]، حدود ۱۲٬۹ کیلومتر بر ثانیه است. دیگر ویژگی‌های قابل توجه بریلیم، [[ظرفیت گرمایی ویژه]] بالا ({{val|1925|u=J·kg<sup>−1</sup>·K<sup>−1</sup>}}) و رسانایی گرمایی ({{val|216|u=W·m<sup>−1</sup>·K<sup>−1</sup>}}) است که بریلیم را یک فلز با بهترین ویژگی‌های اتلاف گرما در یکای وزن می‌کند.

== بریلیوم در ستارگان ==
مقدار بریلیوم در ستارگان نسبتاً فراوان است.
معمولاً عمر ستارگان را با استفاده از طیف [[فرابنفش|ماوراء بنفش]] ساطع شده از بریلیوم ستارگان می‌سنجند.

== آلیاژهای برلیوم آلومینیوم ==
[[پرونده:Beryllium nuggets 2.jpg|بندانگشتی|بِریلیُم]]
'''برالکست (Beralcast)''' خانواده‌ای از آلیاژهای [[بریلیوم|برلیوم]] [[آلومینیوم]] تولید شده توسط شرکت IBC Engineered Materials<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Home|نشانی=https://ibcadvancedalloys.com/|وبگاه=IBC Advanced Alloys|بازبینی=2022-01-25|کد زبان=en-US}}</ref> می‌باشد. این دسته از [[آلیاژهای آلومینیوم]] برلیوم، جهت غلبه بر محدودیت‌های برلیوم خالص و آلیاژهای آلومینیوم به‌صورت جداگانه طراحی شده‌است تا در نتیجه ترکیب آن از هر دو مزایای این دو [[فلز]] به‌صورت توأم استفاده گردد. برلیوم به‌تنهایی یک فلز مقاوم به [[اکسیداسیون]] با [[چگالی]] <small><math>  g/cm^3</math></small> 1.844 و [[دمای ذوب]] ۱۲۸۷ [[سلسیوس|درجه سانتی گراد]] می‌باشد اما هنگامی که با سایر فلزاتی چون آلومینیوم، [[مس]] و غیره ترکیب می‌شود خواص خارق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند. [[آلیاژ]] برالکست به‌عنوان جانشینی مؤثر و کارآمد با هزینه‌های اندک می‌تواند جایگزینی مناسب از موادی چون آلومینیوم ریخته‌گری شده، [[منیزیم|منیزیوم]]، [[تیتانیوم]]، [[کامپوزیت‌های زمینه فلزی]] یا غیرفلزی، برلیوم خالص یا پودر متالورژی برلیوم آلومینیوم می‌باشد که به نحو خوبی عمل می‌کند. فاز اصلی ماتریس فلزی در این آلیاژ بیش از سه برابر از آلومینیوم مستحکم‌تر می‌باشد، این در حالی است که وزن کمتری دارد<ref>{{Cite journal|date=2001-02|title=Engineering material for weight savings of up to 50 per cent|url=https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/aeat.2001.12773aad.011/full/html|journal=Aircraft Engineering and Aerospace Technology|language=en|volume=73|issue=1|pages=aeat.2001.12773aad.011|doi=10.1108/aeat.2001.12773aad.011|issn=0002-2667}}</ref>و قابلیت ریختن قطعات دقیق با عملکرد پیچیده‌ای را دارا می‌باشد.

== جستارهای وابسته ==
* [[اکسید برلیوم و کاربردها]]
* [[تولید بریلیم]]
* [[زمرد]]
* [[خواص متالورژیکی بریلیم]]
* [[مس بریلیم]]
* [[ایزوتوپ‌های بریلیم]]
* [[اتصال بریلیم]]

== منابع ==
{{پانویس}}
* Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks: An A–Z Guide to the Elements. Oxford, England, UK: [[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]. ISBN 978-0-19-850340-8.
* Mackay, Kenneth Malcolm; Mackay, Rosemary Ann; Henderson, W. (2002). Introduction to modern inorganic chemistry (6th ed.). [[انتشارات سی‌آرسی|CRC Press]]. ISBN 978-0-7487-6420-4.
* Weeks, Mary Elvira; Leichester, Henry M. (1968). Discovery of the Elements. Easton, PA: Journal of Chemical Education. LCCCN 68-15217.
* Haynes, William M. , ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 14.48. ISBN 1-4398-5511-0.
* Puchta, Ralph (2011). "A brighter beryllium". Nature Chemistry. 3 (5): 416. Bibcode:2011NatCh...3..416P. doi:10.1038/nchem.1033. PMID 21505503
* Hausner, Henry H. (1965). "Nuclear Properties". Beryllium its Metallurgy and Properties. University of California Press. p. 239
* Walsh, Kenneth A (2009). "Sources of Beryllium". Beryllium chemistry and processing. pp. 20–26. ISBN 978-0-87170-721-5.
* "Sources of Beryllium". Materion Corporation. Retrieved 2۳ دسامبر ۲۰۱۶
* Coates, G. E. ; Francis, B. R. (1971). "Preparation of base-free beryllium alkyls from trialkylboranes. Dineopentylberyllium, bis(trimethylsilylmethyl)beryllium, and an ethylberyllium hydride". Journal of the Chemical Society A: Inorganic, Physical, Theoretical: 1308
* Newman LS (2003). "Beryllium". Chemical & Engineering News. 36 (36): 38
* "Beryllium related details from NASA". NASA. Archived from the original on 29 May 2008. Retrieved 18 September 2008.
* "Defence forces face rare toxic metal exposure risk". The Sydney Morning Herald. 1 February 2005. Retrieved ۸ اوت ۲۰۰۹
* Petti, D. ; Smolik, G. ; Simpson, M. ; Sharpe, J. ; Anderl, R. ; Fukada, S. ; Hatano, Y. ; Hara, M. ; et al. (2006). "JUPITER-II molten salt Flibe research: An update on tritium, mobilization
* Clark, R. E. H. ; Reiter, D. (2005). Nuclear fusion research. Springer. p. 15. ISBN 978-3-540-23038-0.
* Byrne, J. Neutrons, Nuclei, and Matter, Dover Publications, Mineola, NY, 2011, ISBN 0-486-48238-3, pp. 32–33.
* Storer, Frank Humphreys (1864). First Outlines of a Dictionary of Solubilities of Chemical Substances. Cambridge. pp. 278–80. ISBN 978-1-176-62256-2.
* Bell, N. A. (1972). "Beryllium halide and pseudohalides". In Emeléus, Harry Julius; Sharpe, A. G. (eds.). Advances in inorganic chemistry and radiochemistry. 14. New York: Academic Press. pp. 256–277. ISBN 978-0-12-023614-5.
* Coates, G. E. ; Francis, B. R. (1971). "Preparation of base-free beryllium alkyls from trialkylboranes. Dineopentylberyllium, bis(trimethylsilylmethyl)beryllium, and an ethylberyllium hydride". Journal of the Chemical Society A: Inorganic, Physical, Theoretical: 1308. doi:10.1039/J19710001308.
* Wong, C. H. ; Lee, T. Y. ; Chao, K. J. ; Lee, S. (1972). "Crystal structure of bis(cyclopentadienyl)beryllium at −۱۲۰ °C". Acta Crystallographica Section B. 28 (6): 1662. doi:10.1107/S0567740872004820.
* A.Sadegi,light alloys,dept of Mech.University of Tehran

{{ویکی‌انبار-رده|Beryllium}}

{{عناصر شیمیایی}}
{{ترکیبات بریلیم}}
{{فلزات قلیایی خاکی}}
{{اکسیدها}}

[[رده:بریلیم| ]]
[[رده:آرام‌کنندگان نوترون]]
[[رده:آلاینده‌ها]]
[[رده:آلاینده‌های خطرناک هوا]]
[[رده:ایمنی و بهداشت شغلی]]
[[رده:سم‌شناسی]]
[[رده:عناصر شیمیایی]]
[[رده:عوامل کاهنده]]
[[رده:فلزهای قلیایی خاکی]]
[[رده:سرطان‌زاهای گروه ۱ پژوهشگاه بین‌المللی سرطان]]
[[رده:مواد هسته‌ای]]