نمایش مبدأ برای القاگر

{{تغییرمسیر|سلف}}
{{Infobox electronic component
 |component= القاگر یا سلف
 |photo= [[Image:Electronic component inductors.jpg|225px]]
 |photo_caption= نمونه‌هایی از القاگرهای با القاوَری کم.
 |type= کنش‌پذیر
 |working_principle= [[القای الکترومغناطیسی]]
 |invented=
 |first_produced= [[مایکل فارادی]] (۱۸۳۱)
 |symbol= [[File:Inductor.svg]]
}}

'''اِلْقاگَر''' {{انگلیسی|inductor}}<ref>{{یادکرد-فرهنگستان
|واژهٔ مصوّب=
|حوزه= فیزیک
| واژهٔ غیرفارسی با حروف فارسی =
| واژهٔ غیرفارسی با حروف زبان اصلی = inductor
|زبان واژهٔ غیرفارسی = انگلیسی
|دفتر= نخست تا چهارم
|بخش= لاتین
|تاریخ بازچاپ=
|سرواژه= inductor
}}</ref> یا '''کویل''' یا '''چوک''' 
یک [[قطعه الکترونیکی]]، [[غیرفعال (مهندسی)|غیرفعال]] {{به انگلیسی|Passive}} و معمولاً دو-[[پایانه (الکترونیک)|پایانه]]<nowiki/>‌ای است که به آن «'''پیچه'''»، «'''سیم‌پیچ'''» یا «'''سِلف'''» نیز می‌گویند. القاگر، در برابر تغییرهای [[جریان الکتریکی]] مقاومت می‌کند. این [[افزاره]] معمولاً از [[رسانا]]یی مانند یک [[سیم]] که به صورت [[سیم‌پیچ]] درآمده است و به دور [[هسته]]‌ای از [[جنس]] [[آهن]] یا [[کربن]] خاص به نام «[[فریت|فِرّیت]]» پیچیده‌شده، تشکیل می‌شود.

هنگامی که [[جریان الکتریکی]] از القاگر بگذرد، [[میدان مغناطیسی]] درونش ایجاد می‌شود و [[انرژی]] در این [[میدان مغناطیسی]] موقت ذخیره می‌شود.<ref>[http://wikicando.com/معرفی-سلف-القاگر/ فیلم معرفی القاگر در مدار الکتریکی]،</ref>
وقتی [[شدت جریان الکتریکی]] [[تغییر]] کند، [[میدان مغناطیسی]] متغیّر با [[زمان]]، [[ولتاژ]]ی را در [[رسانای الکتریکی|رسانا]] [[القای الکترومغناطیسی|القا]] می‌کند و بر اساس «[[قانون القای فارادی|قانون القای الکترومغناطیسی فارادِی]]»، این [[ولتاژ]] مانع از [[تغییر]] جریانی می‌شود که در القاگر قرار داشت؛ بنا بر «[[قانون لنز|قانون لِنْز]]»، مسیر یک [[نیروی محرکه الکتریکی|نیروی محرّکهٔ الکتریکی]] (emf) مخالف مسیر جریانی است که آن را سبب شده‌است.

مشخصهٔ اصلی القاگر، «[[القاوری|القاوَری]]» است که [[یکا]]یش در [[دستگاه بین‌المللی یکاها]] (SI)، «[[هانری (یکا)|هِنری]]» است و با (H) نمایانده می‌شود؛ که به نام «[[جوزف هنری|جوزِف هِنری]]»، [[دانشمند]] و [[مهندس]] آمریکایی سدهٔ نوزدهم میلادی، نامگذاری شده‌است.

بیشتر القاگرها [[هسته مغناطیسی|هسته‌ای مغناطیسی]]، ساخته‌شده از آهن یا [[فریت|فِریت]] دارند که سیم‌پیچ به دور آن‌ها بسته می‌شود و باعث افزایش [[میدان مغناطیسی]] و [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] می‌شود.

[[مقاومت (قطعه الکتریکی)|مقاومت]]‌ها، [[خازن]]‌ها و القاگرها از [[عناصر خطی]] و [[غیرفعال (مهندسی)|غیرفعال]] تشکیل دهندهٔ [[مدارهای الکترونیکی]] هستند. از القاگرها به‌طور گسترده در [[سامانه]]‌هایی که با [[جریان متناوب]] کار می‌کنند، استفاده می‌شود.

از القاگرها برای جلوگیری از عبور [[سیگنال (مهندسی برق)|سیگنال]] با فرکانس زیاد نیز استفاده می‌شود؛ زیرا القاگر، [[جریان مستقیم]] را می‌گذرانَد، امّا مانع از گذر [[جریان متناوب]] با فرکانس زیاد می‌شود. القاگرهایی که به این منظور طرّاحی شده‌اند، [[چوک (الکترونیک)|چُوک]] (مسدودکننده، Choke) نامیده می‌شوند. از دیگر کاربردهای القاگر می‌توان به استفاده از آن‌ها در [[فیلتر الکترونیکی|فیلترهای الکترونیکی]] برای جداسازی [[سیگنال (مهندسی برق)|سیگنال]]‌ها با [[بسامد]]های گوناگون و در [[مدار الکترونیکی|مدارهای]] [[تیونر]] (تنظیم کننده) گیرنده‌های [[رادیو]] و [[تلویزیون]] نام برد.

== معرفی کلی ==
[[پرونده:Inductor.jpg|بندانگشتی|اِلْقاگَر]]
عمل القای [[جریان الکتریکی]]'''،''' نتیجهٔ پدید آمدن [[میدان مغناطیسی]]، پیرامون سیمی است که جریان الکتریکی از آن می‌گذرد. [[جریان الکتریکی]] گذری از [[سیم]]، [[شار مغناطیسی]] متناسب با جریان پدیدمی‌آورد؛ بنابراین، هر تغییری در این [[جریان الکتریکی]]، [[ولتاژ]]<nowiki/>ی می‌سازد که با [[تغییر]] [[جریان الکتریکی]] مخالفت می‌کند و مانع این امر می‌شود. این [[ولتاژ]] که با <u>یکای</u> «[[ولت]]» سنجیده می‌شود به صورت [[حاصل‌ضرب]] [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] القاگر در [[مشتق]]ّ [[جریان الکتریکی]] نسبت به [[زمان]] [[محاسبه]] می‌شود.

<math display="block">v = L \frac{di}{dt} \qquad \qquad \qquad \qquad \text{(1)} \, </math>

در این [[رابطه]] [[جریان الکتریکی]] (i) برحسب [[آمپر (یکا)|آمپر]] و [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] (L) برحسب «[[هنری (یکا)|هنْری]]» محاسبه می‌شود. [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] یک ویژگی [[مدار الکتریکی]] است که مشخّص می‌کند با گذر یک [[شدت جریان]] معین از القاگر، چه مقدار [[شار مغناطیسی]] ایجاد می‌شود.

هر [[سیم]] یا [[ماده (فیزیک)|ماده]]<nowiki/>ی رسانایی، هنگامی که [[جریان الکتریکی]] از درونش می‌گذرد، تولید [[میدان مغناطیسی]] می‌کند؛ امّا در ساخت القاگرها از شکل‌ها و [[هسته مغناطیسی|هسته]]<nowiki/>های گوناگون استفاده می‌شود تا [[میدان مغناطیسی]] ساخته‌شده را [[تقویت]] کنند. پیچیدن [[سیم]] باعث افزایش تعداد خط‌های [[شار مغناطیسی]] می‌شود که به [[مدار الکتریکی|مدار]] متّصل‌اند و باعث افزایش [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] می‌شود.

هرچه تعداد دُورهای القاگر بیشتر باشد، [[خاصیّت مغناطیسی]] آن نیز بالا می‌رود. راه دیگر، افزایش [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] در القاگر، گزینش [[هسته]]<nowiki/>ی مناسب است؛ برای مثال، استفاده از [[ماده (فیزیک)|مادّه]]<nowiki/>های [[فرومغناطیس|فِرومغناطیس]]، مانند [[آهن]] و پیچیدن [[سیم]] به دُور آن‌ها باعث افزایش چشمگیر خط‌های [[شار مغناطیسی]] می‌شود. گزینش [[هسته|هسته‌]]<nowiki/>‌ای با [[تراوایی مغناطیسی]]، بالا باعث چندهزار-برابر شدن خاصیّت [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] القاگر می‌شود.

== القاگر [[ایده‌آل]] و القاگر واقعی ==
در بحث [[نگرهٔ مدارهای الکترونیکی|مدارهای الکترونیکی]] معمولاً برای همهٔ [[قطعات الکترونیکی|افزاره]]<nowiki/>ها یک مُدل [[ایده‌آل]] لحاظ می‌شود. در مُدل القاگر [[ایده‌آل]]، پیروی دقیق رفتار القاگر از معادلهٔ (۱) مفروض است. القاگر [[ایده‌آل]]، هیچگونه [[مقاومت و رسانایی الکتریکی|مقاومت الکتریکی]] و اثر [[ظرفیت خازنی|خازنی]] ندارد و انرژی را تلف نمی‌کند.

از سوی دیگر، القاگر واقعی تأثیرهای جانبی می‌پذیرد که باعث تغییر رفتار آن می‌شوند و از مُدل القاگر [[ایده‌آل]] فاصله می‌گیرد. القاگر واقعی، دارای [[مقاومت داخلی]] درون القاگر، [[ظرفیت خازنی|ظرفیّت خازنی]] به دلیل تشکیل [[میدان مغناطیسی|میدان]] میان القاگر و اتلاف [[کارمایه|انرژی]] به‌صورت [[گرما]] می‌باشد. در [[بسامد]]<nowiki/>های بالا این [[ظرفیت خازنی|ظرفیّت خازنی]]، تأثیر شدیدی بر رفتار القاگر می‌گذارد و در برخی [[بسامد]]<nowiki/>ها حتّی می‌تواند عملکرد القاگر را به یک [[:تشدیدگر|تشدید]]گر تبدیل کند.

== کاربردهای القاگر ==
[[پرونده:Common mode choke 2A with 20mH inductance.jpg|بندانگشتی|نمونه‌ای از یک القاگر با دو پیچهٔ ۲۰mH (میلی‌هنْری) که در مدارهای [[منبع تغذیه]] کاربرد دارد.]]

از القاگرها در [[مدار الکتریکی|مدار]]<nowiki/>های [[سیگنال آنالوگ|آنالوگ]] و [[پردازش سیگنال]] به‌طور گسترده استفاده می‌شود. از ترکیب القاگرها با [[خازن]]<nowiki/>ها و دیگر [[افزاره]]<nowiki/>های الکترونیکی می‌توان [[پالایه]] (فیلتر) برای [[سیگنال (مهندسی برق)|سیگنال‌]]<nowiki/>ها با [[بسامد]]<nowiki/>هایی خاص ساخت.

گسترهٔ کاربرد این افزاره از [[مدار]]<nowiki/>های [[منبع تغذیه|منبع‌های تغذیه]] با القاگرهایی با اندازهٔ بزرگ برای جلوگیری از [[نوسان]]<nowiki/>های [[جریان الکتریکی|جریان]] ورودی، تا القاگرهایی با جثّهٔ بسیار کوچک که پیرامون [[بافه]]<nowiki/>‌های انتقال [[فرکانس رادیویی|بسامدهای رادیویی]] قرار می‌گیرند تا از ادغام آن‌ها باهم جلوگیری کنند، متغیّر است. از القاگرهای کوچک‌تر نیز در [[سامانه]]<nowiki/>‌های دریافت و ارسال انواع [[نشانک]]<nowiki/>ها استفاده می‌شود.

با ترکیب دو یا چند القاگر می‌توان [[قطعات الکترونیکی|افزاره]]<nowiki/>ای به نام «[[ترانسفورماتور]]» ساخت که عضوی بنیادی در تمامی [[منبع تغذیه|مدارهای تغذیه]]، انواع [[شارژر|شارژکُن]]<nowiki/>‌ها و [[مدار]]<nowiki/>های [[مبدل ولتاژ|مبدّل ولتاژ]] است. با استفاده از ترکیب خط‌های [[شار مغناطیسی]] میان دو القاگری که یکی ثابت و دیگری در حال چرخش است، [[گشتاور نیرو]] ایجاد می‌شود که اساس کار [[موتور القایی|موتورهای القایی]] می‌باشد.

از القاگر در [[مدار الکترونیکی|مدار]]<nowiki/>های [[منبع تغذیه سوئیچینگ|منبع تغذیهٔ کلیدزنی]] به عنوان ذخیره‌گرهای [[انرژی الکتریکی]] و [[واپایش ولتاژ]] استفاده می‌شود. هم‌چنین القاگر در [[سیستم انتقال جریان متناوب انعطاف‌پذیر|سامانه‌های انتقال]] [[الکتریسیته]] مانند، کاهندهٔ [[ولتاژ]]<nowiki/>های حاصل از [[صاعقه]] و [[محدودکننده جریان|محدودگر جریان]] کاربرد دارد.

القاگرهایی با مقدار [[ضریب خودالقایی|القاوَری]] بسیار زیاد نیز در [[شبیه‌سازی]] [[مدار الکترونیکی|مدار]]<nowiki/>های [[ژیراتور]] مورد استفاده قرار می‌گیرند.

== جستارهای وابسته ==
* [[مدار الکتریکی]]
* [[القاوری|القاوَری]]
* [[ترانسفورماتور]]
* [[خازن]]
* [[شار مغناطیسی]]
* [[قانون لنز|قانون لِنْز]]

== منابع ==
{{پانویس}}
* [http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=القاگر&SSOReturnPage=Check&Rand=0 دانشنامه رشد]
* [https://web.archive.org/web/20081201074117/http://edu.tebyan.net/textbooks/0388/index.htm مقاومت، القاگر، خازن در جریان مستقیم]
* http://en.wikipedia.org/wiki/Inductor

{{ماشین‌ها}}
{{قطعات الکترونیکی}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

[[رده:اختراع‌های انگلیسی]]
[[رده:ذخیره‌سازی انرژی]]
[[رده:قطعات الکترومغناطیس]]