نمایش مبدأ برای اسید

{{دیگر کاربردها}}{{تصویر چندگانه
| image1 = Tungstic acid.jpg
| image2 = Boric acid.jpg
| image3 = Hydrogen chloride ethanol solution.jpg
| footer = بالا: تانگستیک اسید جامد که زرد رنگ است، اگر این اسید در آب حل شود یون ها [[آنیون]] تنگستات -2 و دو کاتیون هیدرونیوم یا +H آزاد میکند.{{سرخط}}میانی= بوریک اسید جامد{{سرخط}}پایین:محلول هیدروژن کلراید یا هیدروکلریک اسید و [[اتانول|اتین الکیل]].
| width = 350
}}{{اسیدها و بازها}}
'''اسید''' {{به فرانسوی|Acide}} [[مولکول]] یا [[یون|یونی]] است که قابلیت اهدای یک [[پروتون]] (یون هیدروژن<chem>H+</chem>) دارد (طبق [[نظریه اسید–باز برونستد–لوری|نظریه اسید برونستد-لوری]])، یا در تعریف دیگری، اسید ماده ای است که قابلیت شکل دهی یک [[پیوند کووالانسی]] با یک [[جفت‌الکترون|جفت الکترون]] را دارد. (طبق نظریه [[اسید و باز لوییس|اسید لوئیس]]).<ref name="IUPAC_acid2">[http://goldbook.iupac.org/A00071.html IUPAC Gold Book - acid]</ref>
اولین دسته اسیدها، اهداکنندگان پروتون یا [[نظریه اسید–باز برونستد–لوری|اسیدهای Brønsted-Lowry]] هستند. در حالت خاص [[محلول آبی|محلول‌های آبی]]، اهدا کنندگان پروتون یون [[کاتیون]] هیدرونیوم <chem>H3O+</chem> را تشکیل می‌دهند و به عنوان [[واکنش اسید و باز|اسیدهای آرِنیوس]] شناخته می‌شوند. [[یوهانس نیکولاس برونستد|برونستد]] و [[مارتین لوری|لوری]] نظریه آرنیوس را گسترش دادند تا شامل [[حلال (شیمی)|حلال]] های غیرآبی نیز باشد. یک اسید برونستد یا آرنیوس معمولاً حاوی یک [[اتم هیدروژن]] متصل به یک [[ساختار شیمیایی]] است که پس از از دست دادن <chem>H+</chem> هنوز از نظر انرژی مساعد است.

اسیدها قدرت اسیدی گوناگونی دارند به طوری که برخی از آنها به شدت قوی و خورنده  هستند مانند اسیدهای صنعتی وبرخی خوراکی هستند مانند اسیدهای موجود در میوه.

همچنین اسیدهای درون معده جانوران گوناگون از دید قدرت با یکدیگر متفاوت است برای نمونه اسید معده انسان با اسید معده گوشتخوارانی چون شیر،ببر،پلنگ،سگ و ... متفاوت است اسید معده این جانوران استخوان و پوست جانوران را نیز در خود حل میکند!!

در [[صنعت]] اسید ها در تولید مواد [[مواد شوینده|شوینده]]،[[دارو|دارویی]]،[[جنگ‌افزار|جنگ افزار]]،و همچنین [[الکترولیت]] در  [[باتری]] ها  و ... کاربرد چشمگیری دارند.

همچنین با واکنش های اسید های آلی چند عاملی که دارای چندین [[گروه عاملی]] کربوکسیل هستند با الکل های چند عاملی مه دارای چندین گروه هیدروکسلی هستند میتوان [[پلی‌استر|پلی استر]] تولید کرد، که پلی استر ها کاربردی های گونانونی دارند از جمله اینکه از برخی از برای تولید لباس و همچنین انواع پلمیر های زیست تخریب پذیر مانند پلی لاکتیک بهره می برند، همچنین پلیمری  مانند پلی اتیلن ترفتلات( با نام تجاری'''PET)''' به عنوان بطری آب معدنی کاربرد بسیار گسترده ای دارد و بخش قابل توجهی از پلمیرهای ساخت بشر را به خود اختصاص می دهد،این پلیمر از واکنش میان اسید چند عاملی '''[[اسید ترفتالیک|تِرفِتالیک اسید]]''' یک کربوکسیلیک اسید دو عاملی است با یک الکل دو عاملی به نام اتن دی‌الکل یا همان [[اتیلن گلیکول]](ضد یخ) به دست می آید.  

== تعاریف قدیمی ==
اسیدها موادی ترش مزه‌اند،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پرمصرف‌ترین اسیدهای خوراکی چیست؟|نشانی=https://www.nasim.news/بخش-بازرگانی-107/2366042-پرمصرف-ترین-اسیدهای-خوراکی-چیست|وبگاه=نسیم آنلاین|بازبینی=2021-11-29|کد زبان=fa}}</ref> خاصیت خورندگی دارند، شناساگرها را تغییر رنگ می‌دهند و بازها را خنثی می‌کنند.

'''لی بیگ''': اسید موادی هست که در ساختار خود هیدروژن یا هیدروژن‌هایی دارند که در واکنش با فلزها توسط یون‌های فلز جایگزین می‌شوند.

'''[[سوانته آرنیوس|آرنیوس]]''': اسیدها موادی هستند که ضمن حل شدن در آب یون +H (یون هیدروژن) آزاد می‌کنند. البته یون +H به صورت آزاد در آب وجود ندارد و به سرعت آبپوشی شده و تبدیل به یون [[هیدرونیوم]] (+H<sub>3</sub>O) می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اسید چیست؟|نشانی=https://chemical-co.com/انواع-اسید/|وبگاه=کمیکال کو|تاریخ=2021-09-04|بازبینی=2021-11-29|کد زبان=fa-IR}}</ref> [[قلیا|بازها]] موادی هستند که ضمن حل شدن در آب یون -OH (یون هیدروکسید) آزاد می‌کنند. این تعریف فقط به موادی محدود می‌شود که در آب قابل حل باشند (یکی از اشکالات مدل اسیدی آرنیوس در همین است). نظریه '''آرنیوس''' در تصحیح و تکمیل نظریات [[آنتوان لاووازیه]] و [[همفری دیوی|سر همفری دیوی]] مطرح شد. قبل از [[سوانت آرنیوس]] و در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی، اغلب شیمی‌دانان [[فرانسه|فرانسوی]] از جمله [[آنتوان لاووازیه]]، تصور می‌کردند که تمام اسیدها دارای [[اکسیژن]] هستند. این در حالی بود که اغلب شیمی دانان [[انگلیس|انگلیسی]] از جمله [[همفری دیوی|سر همفری دیوی]] اعتقاد داشتند که تمام اسیدها دارای [[هیدروژن]] هستند.

'''لوری-[[یوهانس نیکولاس برونستد|برونستد]]''': اسید گونه‌ای است که در [[واکنش شیمیایی]] پروتون (یون+H) می‌دهد و باز گونه‌ای است که در واکنش شیمیایی پروتون (یون+H) می‌پذیرد. [[مارتین لوری|لوری]] و [[یوهانس نیکولاس برونستد|برونستد]] این تعریف را بیان کردند، که از آن برخلاف تعریف آرنیوس می‌توان در محیط غیر آبی هم استفاده کرد.

'''لوییس''': اسیدها موادی هستند که در واکنش‌های شیمیایی پیوند داتیو می‌پذیرند. بازها موادی هستند که در واکنش‌های شیمیایی [[پیوند داتیو]] می‌دهند. تعریف لوییس را با نظریه [[اوربیتال مولکولی]] هم می‌توان بیان کرد. به‌طور کلی، اسید می‌تواند یک جفت الکترون از بالاترین اوربیتال خالی در پایین اوربیتال خالی خود دریافت کند. این نظر را [[گیلبرت لوییس]] مطرح کرد. با اینکه این تعریف گسترده‌ترین تعریف است. تعریف لوری-برونستد کاربرد بیشتری دارد. با استفاده از این تعریف می‌توان میزان قدرت یک اسید را هم مشخص نمود. از این مفهوم در [[شیمی آلی]] هم استفاده می‌شود (مثلاً در [[کربوکسیلیک اسید]]).

در مقابل، [[قلیا|بازها]] موادی با مزهٔ [[گس]]-تلخ هستند. حالتی مانند [[صابون]] در تماس با دست دارند، شناساگرها را تغییر رنگ می‌دهند و اسیدها را خنثی می‌کنند. اگر یک اسید و یک باز با هم واکنش بدهند آب و نمک تولید می‌شود (نمک‌ها خود از یک فلز و یک نافلز تشکیل شده‌اند).

== نام‌گذاری ==
اسیدها بر اساس [[آنیون]] (نافلز)هایشان نام‌گذاری می‌شوند. پسوند یونی را حذف و با پسوندی جدید جایگزین می‌کنیم (گاهی اوقات پیشوند)، طبق جدول زیر. برای مثال، HCl دارای آنیون [[کلرید]] است، پس پسوند -ید را حذف گرده و به صورت [[هیدروکلریک اسید]] درمی‌آوریم. باید توجه داشت HCl در حالت گازی [[هیدروژن کلرید]] و در حالت محلول هیدروکلریک اسید خوانده می‌شود این قانون در مورد موارد مشابه نیز صادق است.

[[اسید معدنی|اسیدهای معدنی]] ی بدون اکسیژن طبق دستور زیر نام‌گزاری می‌شوند.
* هیدرو+نام نافلز+یک+اسید (مانند HCl هیدروکلریک اسید)
اسیدهای معدنی اکسیژن دار طبق دستور زیر نام‌گذاری می‌شوند:
* نام نافلز+یک+اسید (مانند H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> کربنیک اسید)
اگر نا فلز با دو ظرفیت متفاوت دو اکسید متفاوت تولید کند، در اسیدی که ظرفیت نا فلز کمتر است با لفظ (و) و در اسیدی که ظرفیت نا فلز بیشتر است با لفظ (یک) خوانده می‌شود؛ مانند H<sub>3</sub>PO<sub>3</sub> فسفرو اسید و H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> فسفریک اسید.

[[اسید آلی|اسیدهای آلی]] نیز طبق دستور زیر نام‌گزاری می‌شوند:
* نام آلکان‌های هم کربن+وییک+اسید (مانند HCOOH متانوییک اسید)

{| border="۱" cellpadding="۴" align="center" cellspacing="۰" style="background: #f۹f۹f۹; color: black; border: ۱px #a2a9b1 solid; border-collapse: collapse;"
!پیشوند آنیون
!پسوند آنیون
!پیشوند اسید
!پسوند اسید
!مثال
|-
|پر
|ات
|پر
|یک اسید
|[[پرکلریک اسید]] (HClO<sub>۴</sub>)
|-
|
|ات
|
|یک اسید
|[[کلریک اسید]] (HClO<sub>۳</sub>)
|-
|
|یت
|
|و اسید
|[[کلرو اسید]] (HClO<sub>۲</sub>)
|-
|هیپو
|یت
|هیپو
|و اسید
|[[هیپوکلرو اسید]] (HClO)
|-
|
|ید
|هیدرو
|یک اسید
|[[هیدروکلریک اسید]] (HCl)
|}

== خواص شیمیایی ==
واکنش اسیدها عموماً به شکل <sup>−</sup>HA {{eqm}} H<sup>+</sup> + A صورت بندی می‌شود، که HA نمایانگر اسید و A<sup>−</sup> نشانگر باز مزدوج است. جفتهای باز مزدوج در یک پروتون تفاوت دارند و افزودن یا کاستن (پروتون زائی و پروتون زدایی) یک p می‌تواند آن‌ها را به یکدیگر تبدیل کند.
باید توجه داشت که اسید می‌تواند عضو باردار و باز مزدوج می‌تواند ماده خنثی باشد که در آن صورت، شمای کلی واکنش به این قرار خواهد بود:
HA<sup>+</sup> {{eqm}} H<sup>+</sup> + A.
در انحلال تعادلی میان اسید و باز مزدوج آن وجود دارد. ثابت تعادل(K) عبارت است از غلظت تعادل مولکول‌ها یا یونهای موجود در کروشه‌ها نمایانگر غلظت اند، برای نمونه [H<sub>2</sub>O] یعنی غلظت H<sub>2</sub>O.
ثابت تفکیک اسید(''K''<sub>a</sub>) در مورد واکنش‌های اسید-باز استفاده می‌شود. ارزش عددی ''K''<sub>a</sub> برابر است با حاصل ضرب غلظت فرآورده‌ها تقسیم بر غلظت واکنش دهنده‌ها، در شرایطی که واکنش دهنده اسید(HA) است و فرآورده‌ها، باز مزدوج و H<sup>+</sup> هستند.
:<math>K_a = \frac{[\mbox{H}^+] [\mbox{A}^-]}{[\mbox{HA}]}</math>

اسید قوی تر ثابت تفکیک بالاتری نسبت به اسید ضعیف تر دارد. نسبت یون‌های هیدروژن به اسید در اسید قویتر بالاتر خواهد بود؛ زیرا اسید قوی تر تمایل بیشتری به از دست دادن پروتون دارد. به دلیل آنکه بازهٔ مقدارهای عددی ممکن برای ''K''<sub>a</sub> مرتبه‌های بزرگیِ بیشتری را در بر می‌گیرد، عموماً از p''K''<sub>a</sub> که ثابت مناسبتری است استفاده می‌شود، که فرمول آن عبارتست از:
p''K''<sub>a</sub> = -log<sub>10</sub> ''K''<sub>a</sub>

اسیدهای قوی تر p''K''<sub>a</sub> کوچکتری نسبت به اسیدهای ضعیفتر دارد. p''K''<sub>a</sub> محلولهای آبی در ۲۵ درجه سلسیوس به‌طور تجربی اندازه‌گیری شده و در کتاب‌ها و منابع درسی درج می‌شود.

بین اسید (HA) و آب [[تعادل]] زیر برقرار می‌شود که آب به عنوان یک باز رفتار می‌کند:
{{چپ‌چین}}
HA(aq) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + A<sup>-</sup>(aq)
{{پایان چپ‌چین}}
[[ثابت تفکیک اسیدی]] (یا ثابت تفکیک اسید) همان ثابت تعادل واکنش اسید (HA) و آب است:
{{چپ‌چین}}
<math>K_a = {[\mbox{H}_3\mbox{O}^+]\cdot[A^-] \over [HA]}</math>
{{پایان چپ‌چین}}
[[اسید قوی|اسیدهای قوی]] دارای مقدار بزرگی برای ''K''<sub>a</sub> هستند (یعنی واکنش تعادلی به سمت راست پیشروی می‌کند و اسید تقریباً به‌طور کامل به H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup> و A<sup>-</sup> تفکیک می‌شود).

[[اسید ضعیف|اسیدهای ضعیف]] دارای مقدار کوچکی برای ''K''<sub>a</sub> هستند (یعنی مقدار چشمگیری از HA و A<sup>−</sup> و مقداری متعادلی از H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup> در انتهای واکنش باقی می‌ماند؛ اسید به‌طور جزئی واکنش می‌دهد). برای مثال ''K''<sub>a</sub> برای استیک اسید برابر ۱٫۸ x 10<sup>−۵</sup> است. تمام اسیدهای آلی اسیدهای ضعیف هستند. [[نیتریک اسید]]، [[سولفوریک اسید]]، و [[پرکلریک اسید]] همه اسیدهای قوی هستند در حال که [[نیترو اسید]] و [[سولفورو اسید]] و [[هیپوکلرو اسید]] ضعیف هستند.
* قدرت یک اسید را با [[ثابت تفکیک اسیدی]] (''K''<sub>a</sub>) یا هم‌ارزش آن p''K''<sub>a</sub> می‌سنجند، (p''K''<sub>a</sub>= - log(''K''<sub>a</sub>)).
* [[pH]] یک محلول معیاری برای تعیین غلظت هیدرونیوم است.

=== اسیدهای چندپروتونی ===
اسیدهای چندپروتونی ترکیب‌هایی هستند که دارای بیش از یک هیدروژن اسیدی هستند و به‌طور متوالی تفکیک می‌شوند.

اسیدهای تک پروتونی تنها یک واکنش تفکیک دارند و فقط یک ثابت تفکیک اسید دارند:
{{چپ‌چین}}
:::::HA(aq) + H<sub>۲</sub>O(l) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + A<sup>−</sup>(aq) ''K''<sub>a</sub>
{{پایان چپ‌چین}}

یک اسید دوپروتونی (در این‌جا آن را با H<sub>۲</sub>A نشان می‌دهیم) بسته به مقدار pH می‌تواند یک یا دو واکنش تفکیک داشته باشد. هر واکنش یک ثابت تفکیک اسید دارد، K<sub>a1</sub> و K<sub>a2</sub>:
{{چپ‌چین}}

:::::H<sub>۲</sub>A(aq) + H<sub>۲</sub>O(l) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + HA<sup>−</sup>(aq) ''K''<sub>a1</sub>

:::::HA<sup>−</sup>(aq) + H<sub>۲</sub>O(l) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + A<sup>۲−</sup>(aq) ''K''<sub>a2</sub>
{{پایان چپ‌چین}}

ثابت تفکیک اولی همواره بیشتر از دومی است، یعنی ''K''<sub>a1</sub>> ''K''<sub>a2</sub>. برای مثال [[سولفوریک اسید]] (H<sub>۲</sub>SO<sub>۴</sub>) می‌تواند یک پروتون بدهد و به آنیون [[بی‌سولفات]] (HSO<sub>۴</sub><sup>−</sup>) تبدیل شود. هنگامی که ''K''<sub>a1</sub> بسیار بزرگ باشد، در این صورت می‌تواند دومین پروتون خود را بدهد و به آنیون [[سولفات]] (SO<sub>۴</sub><sup>۲−</sup>) تبدیل شود. (SO<sub>۴</sub><sup>۲−</sup>) هم مقدار متوسطی دارد. مقدار بزرگ ''K''<sub>a1</sub> در اولین تفکیک باعث می‌شود که سولفوریک اسید، اسیدی قوی باشد. همانند این، مقدار کوچک [[کربنیک اسید]] (H<sub>۲</sub>CO<sub>۳</sub>) می‌تواند اولین پروتون را بدهد و به آنیون [[بی‌کربنات]] (HCO<sub>۳</sub><sup>−</sup>) تبدیل شود و دومین پروتون را بدهد و به [[کربنات]] (CO<sub>۳</sub><sup>۲−</sup>) تبدیل شود. هر دو مقدار ''K''<sub>a</sub> کوچک هستند اما داریم ''K''<sub>a1</sub>> ''K''<sub>a2</sub>.

یک اسید سه‌پروتونی (H<sub>۳</sub>A) می‌تواند یک یا دو یا سه پروتون بدهد و سه مقدار ثابت تفکیک برای آن وجود دارد، به‌طوری‌که ''K''<sub>a1</sub>> ''K''<sub>a2</sub>> ''K''<sub>a3</sub>>:
{{چپ‌چین}}
:::::H<sub>۳</sub>A(aq) + H<sub>۲</sub>O(l) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + H<sub>۲</sub>A<sup>−</sup>(aq) ''K''<sub>a1</sub>

:::::H<sub>۲</sub>A<sup>−</sup>(aq) + H<sub>۲</sub>O(l) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + HA<sup>۲−</sup>(aq) ''K''<sub>a2</sub>

:::::HA<sup>۲−</sup>(aq) + H<sub>۲</sub>O(l) {{unicode|⇌}} H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>(aq) + A<sup>۳−</sup>(aq) ''K''<sub>a3</sub>
{{پایان چپ‌چین}}

یک مثال غیرآلی از اسید سه‌پروتونی فسفریک اسید (H<sub>۳</sub>PO<sub>۴</sub>) است. تمام پروتون‌ها می‌توانند از دست داده شوند و به H<sub>۲</sub>PO<sub>۴</sub><sup>−</sup>، سپس HPO<sub>۴</sub><sup>۲−</sup>، و در آخر PO<sub>۴</sub><sup>۳−</sup> تبدیل شود.
یک مثال آلی از اسید سه‌پروتونی [[اسید سیتریک]] است، که می‌توانند تمام پروتون‌های خود را بدهد و در انتها به یون [[سیترات]] تبدیل شود.

== خنثی شدن ==
[[خنثی شدن]] واکنش میان مقادیر برابری اسید و باز است و به تولید [[نمک]] و [[آب]] می‌انجامد. برای مثال هیدروکلریک اسید و سدیم هیدروکسید، آب و سدیم کلرید را می‌دهند:
{{چپ‌چین}}
::HCl(aq) + NaOH(aq) → H<sub>۲</sub>O(l) + NaCl(aq)
{{پایان چپ‌چین}}

== اسیدهای رایج ==
=== اسیدهای قوی ===
اسیدهای زیر جزو اسیدهای قوی محسوب می‌شوند و به‌طور کامل در آب [[یونش]] می‌یابند و تولید یون (+H<sub>3</sub>O) می‌کنند.
{| border="۱" cellpadding="۴" align="center" cellspacing="۰" style="background: #f۹f۹f۹; color: black; border: ۱px #a2a9b1 solid; border-collapse: collapse;"
!نام
!فرمول شیمیایی
!تصویر
|-
| [[هیدروژن برمید|هیدروبرمیک اسید]]
| HBr
|[[پرونده:Hydrogen-bromide-2D-dimensions.svg|100px]]
|-
| [[هیدروکلریک اسید]]
|HCl
|[[پرونده:Hydrogen-chloride-2D-dimensions.svg|100px]]
|-
| [[هیدروژن یدید|هیدرویدیک اسید]]
| HI
|[[پرونده:Hydrogen-iodide-2D-dimensions.svg|100px]]
|-
| [[نیتریک اسید]]
| HNO3
|[[پرونده:Nitric-acid-2D-dimensions.svg|100px]]
|-
| [[سولفوریک اسید]]
| H2SO4
|[[پرونده:Sulfuric-acid-2D-dimensions.svg|100px]]
|-
| [[پرکلریک اسید]]
| HClO4
|[[پرونده:Perchloric-acid-2D-dimensions.png|100px]]
|-
| [[کلریک اسید|اسید کلریک]] (جوهر
| HClO3
|[[پرونده:Chloric-acid-2D.png|100px]]
|}

=== اسیدهای ضعیف ===
اسیدهای زیر جزو اسیدهای ضعیف محسوب می‌شوند و به‌طور کامل در آب یونش نمی‌یابند.

==== اسیدهای ضعیف معدنی ====
* [[بوریک اسید]]H3BO3
* [[کربنیک اسید]]H2CO3
**
**
* [[هیدروفلوریک اسید]]HF
* [[فسفریک اسید]]H3PO4
* [[سولفید هیدروژن|هیدروسولفوریک اسید]]H2S
* [[نیترو اسید]]HNO2
* [[فسفرو اسید]]H3PO3
* [[هیدروژن سیانید|هیدروسیانیک اسید]]HCN
* [[هیپو فسفورو اسید]]H3PO2

==== اسیدهای ضعیف آلی ====
به‌طور کلی تمام اسیدهای آلی اسیدی ضعیف هستند. مانند:
* [[استیک اسید]]C2H4O2
* [[بنزوئیک اسید]]C7H6O2
* [[بوتانوییک اسید|بوتیریک اسید]]C4H8O2
* [[سیتریک اسید]]C6H8O7
* [[فرمیک اسید]]CH2O2
* [[لاکتیک اسید]]C3H6O3
* [[مالئیک اسید]]C4H4O4
* [[ماندلیک اسید]]C8H8O3
* [[اگزالیک اسید]]C2H2O4
* [[پروپانوئیک اسید]]C3H6O2
* [[پیروویک اسید]]C3H4O3
* [[والریک اسید]]C5H10O2

== جستارهای وابسته‌ ==
* [[استر (شیمی)|استر]] ها
* [[الکل]] ها
* [[نمک اسیدی]]
* استری شدن
* [[باز]]
* [[نمک بازی]]
* [[باران اسیدی]]

== منابع ==
{{پانویس}}
* پاکروح، بهزاد- اسیدها و بازها -انتشارات اندیشه سرا-۱۳۸۵خ.
* Zumdahl, Chemistry, 4th Edition.
* شیمی ۲ پیش دانشگاهی

== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌انبار-رده|Acids}}
{{ویکی‌کتاب|اسید و باز}}
* [http://www2.iq.usp.br/docente/gutz/Curtipot_.html Curtipot]

{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

[[رده:اسیدها|*]]
[[رده:شیمی اسید و باز]]